
Kamu İhalelerinde Yerli İstekliler ile Yerli Malı Teklif Eden İstekliler Lehine Fiyat Avantajı Uygulaması
Mayıs 29, 2019
Belediyelerde Dönem Başı İşlemleri
Mayıs 29, 2019- Kasım Aralık 2014 Hamdi GÜLŞEN İhale Makale
Hamdi GÜLŞEN E. Muhasebat Başkontrolörü
Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin, hesap ve kayıt düzeninde saydamlık, hesap verilebilirlik ve tekdüzenin sağlanması, işlemlerinin kayıt dışında kalmasının önlenmesi, faaliyetlerinin gerçek mahiyetlerine uygun olarak sağlıklı ve güvenilir bir biçimde muhasebeleştirilmesi; mali tablolarının zamanında, doğru, muhasebenin temel kavramları ve genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri çerçevesinde, uluslararası standartlara uygun, yönetimin ve ilgili diğer kişilerin bilgi ihtiyaçlarını karşılayacak ve kesin hesabın çıkarılmasına temel olacak; karar, kontrol ve hesap verme süreçlerinin etkili çalışmasını sağlayacak şekilde hazırlanması ve yayımlanmasına ilişkin esas, usul, ilke ve standartların belirlenmesi amacıyla 08.06.2005 tarih ve 25839 sayılı Resmi Gazete ile Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği yayımlanmıştır.
Ülkemizde Mahalli İdarelerin genel muhasebe standartlarının belirlendiği bu yönetmeliğe aykırı olmamak üzere detayda; 10.03.2006 tarih ve 26104 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği” (Bundan sonra MİBMY denilecektir.) çıkartılmıştır.
Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin “Temel Muhasebe Kavramları ve İlkeleri” başlıklı ikinci bölümü, “temel kavramlar” başlıklı beşinci maddesinde başlangıcı aşağıdaki gibi hüküm altına alınmıştır.
“Temel kavramlar
Madde 5 — Genel yönetim muhasebesi, muhasebe ilke ve kurallarının dayanağını oluşturan ve aşağıda belirtilen kavramlara göre yürütülür:
a) Süreklilik: Kamu idarelerinin faaliyetleri, herhangi bir zaman sınırlamasına tabi olmaksızın sürdürülür.
b) Dönemsellik: Kamu idarelerinin faaliyetleri, belirli dönemlerde raporlanır ve her dönemin faaliyet sonuçları diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanır.
c)…”
Dikkat edilmesi gereken husus kamu idarelerinin faaliyetlerinde herhangi bir zaman sınırlamasına tabi olmamasına karşın, “Dönemsellik” ilkesi gereği faaliyetlerin belirli dönemlerde (belediyelerde yıllık olarak) raporlanıp faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanması ama en önemlisi karşılaştırılabilir bir yapıda olmasıdır. Bu kapsamda belediyelerin faaliyet sonuçlarını düzgün saptayabilmesi açısından dönem sonu işlemlerine dikkat etmesi standartların ve belirlenen muhasebe ilkelerinin yönetmelik hükümlerine uygun olarak yerine getirilmesi ile mümkündür.
Bu çalışmamızda öz olarak belediyelerde dönem sonu işlemlerinde dikkat etmeleri gereken sıra ve önemli noktaları vermeye çalışacağız.
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği “Dönem sonu işlemleri” başlıklı 412’nci maddesinde dönem sonu işlemlerinde geçici mizanın çıkarılmasından sonra yapılacak olan işlemler olarak tanımlamakta ve dönem sonu işlemlerini iki bölüme ikiye ayırmaktadır.
Table of Contents
Dönem sonu işlemleri
MADDE 412- (1)Dönem sonu işlemleri mali yılın sonunda geçici mizanın çıkarılmasının ardından yapılan aşağıdaki işlemlerden oluşur.
a) Bütçe ve ödenek hesaplarına ilişkin dönem sonu işlemleri
1) Bütçe gelirleri hesabının alacak bakiyesi bütçe gelirleri hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.
2) Bütçe giderleri hesabının borç bakiyesi bütçe giderleri hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir.
3) Bütçe gelirlerinden ret ve iadeler hesabının borç bakiyesi bütçe gelirlerinden ret ve iadeler hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir.
4) Gider yansıtma hesabının alacak bakiyesi gider yansıtma hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.
5) Gelir yansıtma hesabının borç bakiyesi gelir yansıtma hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir. Gelir yansıtma hesabının alacak bakiyesi verdiği durumlarda gelir yansıtma hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.
6) İl özel idarelerinde ödenekli giderler hesabının borç bakiyesi ödenekler hesabına borç, ödenekli giderler hesabına alacak kaydedilir.
7) İl özel idarelerinde bütçe ödenekleri hesabının yardımcı hesapları itibariyle; alacak bakiyesi aynı yardımcı hesaplara borç, borç bakiyesi aynı yardımcı hesaplara, bütçe ödenek hareketleri hesabının borç bakiyesi bütçe ödenek hareketleri hesabına alacak kaydedilir.
8) Belediye, bağlı idare ve birliklerde, bütçe ödenekleri hesabının yardımcı hesapları itibariyle; alacak bakiyesi aynı yardımcı hesaplara borç, borç bakiyesi aynı yardımcı hesaplara, ödenekli giderler hesabının borç bakiyesi ödenekli giderler hesabına alacak kaydedilir.
Bu işlemden sonra bütçe hesapları ana hesap grubu ile ödenek hesapları hesap grubunda yer alan tüm hesaplar kapanır.
b) Bütçe ve ödenek hesapları dışındaki dönem sonu işlemleri:
1) Dönen varlıklar ana hesap grubu içerisinde yer alan gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan mali yıl sonuna kadar tahsili gerekenlerden tahsil edilemeyen tutarlar, mali yıl sonunda gelirlerden alacaklar hesabına alacak, gelirlerden takipli alacaklar hesabına borç kaydedilerek takibe alınır.
2) Duran varlıklar ana hesap grubu içerisinde yer alan, gelirlerden alacaklar hesabı, gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabı, kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabı ve gelecek yıllara ait giderler hesabında kayıtlı tutarlardan dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gereken tutarlar, bu hesaplara alacak, dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara borç kaydedilerek aktarma işlemleri tamamlanır.
3) Bütçe emanetleri hesabında kayıtlı olan tutarlar, zamanaşımı süresine göre bütçe emanetleri hesabının ilgili yardımcı hesabına aktarılması gerektiğinden bu hesaba borç ve alacak kaydedilir.
4) Kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grupları içindeki iç ve dış mali borç hesaplarında kayıtlı borçlar için işlemiş faiz tutarları hesaplanır ve ilgili dönemde ödenmek üzere ilgisine göre kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu veya uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içindeki gider tahakkukları hesabına alacak, giderler hesabına borç kaydedilir
5) Uzun vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içerisinde yer alan, tahviller hesabı, uzun vadeli diğer iç mali borçlar hesabı, dış mali borçlar hesabı, gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları hesabında kayıtlı tutarlardan vadeleri bir yılın altına inmesi nedeniyle, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gerekenler bu hesaplara borç, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara alacak kaydedilerek aktarma işlemleri tamamlanır.
6) Öz kaynaklar ana hesap grubu içerisinde yer alan “Değer Hareketleri” hesap grubundaki hesaplar değer hareketleri sonuç hesabının ilgili yardımcı hesaplarına kaydedilerek kapatılır. Bu işlemler sonucunda, muhasebe birimleri arası işlemler hesabı kesin mizanda bakiye vermez.
7) Değer hareketleri sonuç hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba borç ve alacak kaydı yapılır.
8) Dönem sonunda ilgili varlık ve yabancı kaynak hesaplarında kayıtlı olup, yabancı para cinsinden izlenen tutarlar değerlemeye tabi tutulur ve raporlama tarihindeki gerçek değerleri ile mali raporlarda gösterilir.
9) Yeniden değerlemeye tabi tutulması gerekli olan taahhütler değerlemeye tabi tutulur.
10) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı değerlerden yeniden değerleme işlemine tabi tutulması gerekenler, bu Yönetmeliğin ilgili hükümleri uyarınca yeniden değerlemeye tabi tutulur.
11) Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı amortismana tabi tutulması gereken varlıklara ilişkin amortisman işlemleri yapılır.
12) Gelirler hesabının alacak bakiyesi, dönem sonunda faaliyet sonuçları hesabına alacak, gelirler hesabına borç kaydedilir.
13) Giderler hesabının borç bakiyesi, dönem sonunda faaliyet sonuçları hesabına borç, giderler hesabına alacak kaydedilir.
14) Faaliyet sonuçları hesabının alacak veya borç bakiyesi öz kaynaklar hesap grubu içerisinde yer alan dönem olumlu faaliyet sonuçları hesabı veya dönem olumsuz faaliyet sonuçları hesabıyla kapatılır.
15) Geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba borç ve alacak kaydı yapılır.
16) Geçmiş yıllar olumsuz faaliyet sonuçları hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba alacak ve borç kaydı yapılır.
(2) Bu işlemlerden sonra faaliyet hesapları ana hesap grubunda yer alan tüm hesaplar kapanır.
(3) Her faaliyet döneminin sonunda, muhasebe yetkilileri dönem sonu işlemlerini yaparak yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas alınacak kesin mizanı çıkarırlar. Hazırlanan kesin mizanda borç ve alacak kalanı veren hesaplar yeni faaliyet döneminin açılış kaydına esas teşkil eder.
(4) Kesin mizanın düzenlenmesini takiben, dönem sonunda son yevmiye olarak borç ve alacak bakiyesi veren hesapların kapatılmasını sağlamak için kesin mizanda borç bakiyesi veren hesaplar alacak kaydı yapılarak, alacak bakiyesi veren hesaplar ise borç kaydı yapılarak muhasebe dönemi kapatılır.
Dönem sonu işlemleri aşağıdaki başlıklarda gösterilen sırada ve verilen açıklamalara göre yapılmalıdır.
1) Bütçe ve ödenek hesapları dışındaki dönem sonu işlemleri
a) Faaliyet Alacaklarının Takibe Alınması
Dönen varlıklar ana hesap grubu içerisinde yer alan gelirlerden alacaklar hesabında kayıtlı tutarlardan mali yılsonuna kadar tahsili gerekenlerden tahsil edilemeyen tutarlar, mali yılsonunda gelirlerden alacaklar hesabına alacak, gelirlerden takipli alacaklar hesabına borç kaydedilerek takibe alınır. Burada dikkat edilmesi gereken husus tahsil için gerekli yasal çalışmanın yapılıp yapılmadığıdır. Tahsil için hiçbir çalışma yapılmayıp bulunan tutarları olduğu gibi bir sonraki yıla takibe almak doğru değildir. Uygulamada 31.12.201X tarihinde kalan tutarların takibe alma kaydı mevcuttur. Ancak bu kaydın doğruluğu kesinlikle gerekli tahsil çalışmaların yapılmış, bilgilendirmelerin, tebliğlerin ve tüm işlemlerin tamamlanmasına rağmen hiçbir şekilde tahsil edilememiş olan tutarların varlığı halinde doğrulanacaktır.
| HK | E1 | E2 | E3 | E4 | ADI | TUTAR |
| 120 | 01 | 02 | 09 | 51 | Bina Vergisi | 3.000,00 |
| 120 | 01 | 02 | 09 | 52 | Arsa Vergisi | 2.000,00 |
| 120 | 01 | 02 | 09 | 53 | Arazi Vergisi | 1.000,00 |
| 120 | 01 | 02 | 09 | 54 | Çevre Temizlik Vergisi | 1.500,00 |
| 121 GELİRLERDEN TAKİPLİ ALACAKLAR HESABI121.01.02.09.51 Bina Vergisi121.01.02.09.52 Arsa Vergisi121.01.02.09.53 Arazi Vergisi121.01.02.09.54 Çevre Temizlik Vergisi | 3.000.-2.000.-1.000.-1.500.- | ||||||||
| 120 GELİRLERDEN ALACAKLAR HESABI120.01.02.09.51 Bina Vergisi120.01.02.09.52 Arsa Vergisi120.01.02.09.53 Arazi Vergisi120.01.02.09.54 Çevre Temizlik Vergisi | 3.000.-2.000.-1.000.-1.500.- | ||||||||
b) Bazı Duran Varlıkların Dönemsellik Gereği Dönen Varlıklara Aktarılması
Duran varlıklar ana hesap grubu içerisinde yer alan, gelirlerden alacaklar hesabı, gelirlerden tecilli ve tehirli alacaklar hesabı, kurumca verilen borçlardan alacaklar hesabı ve gelecek yıllara ait giderler hesabında kayıtlı tutarlardan dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gereken tutarlar, bu hesaplara alacak, dönen varlıklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara borç kaydedilerek aktarma işlemleri tamamlanır.
Bazı örnekler:
| 120-GELİRLERDEN ALACAKLAR HESABI | 5.000.- | ||||
| 220-GELİRLERDEN ALACAKLAR HESABI | 5.000.- | ||||
| 122-GELİRLERDEN TECİLLİ VE TEHİRLİ ALACAKLAR HESABI | 3.000.- | ||||
| 222-GELİRLERDEN TECİLLİ VE TEHİRLİ ALACAKLAR HESABI | 3.000.- | ||||
| 180-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI | XXX.- | ||||
| 280-GELECEK YILLARA AİT GİDERLER HESABI | XXX.- | ||||
c) Bütçe Emanetleri İşlemleri
Bütçe emanetleri hesabında kayıtlı olan “320,06 N-5 Yılına Ait Borçlar” yardımcı hesabındaki tutarların gelir kaydedilmesi diğer yardımcı hesaplardaki tutarların ise bir sonraki yardımcı hesaba sıralı olarak aktarılmaları gerekmektedir.
C Belediyesi 2012 yılı aralık ayı geçici mizanına göre 320- Bütçe Emanetleri Hesabı detayı aşağıdaki gibidir.
| 320 | 01 | Cari Yıla (N) Ait Borçlar | 40.000.- |
| 320 | 03 | N-2 Yılına Ait Borçlar | 20.000.- |
| 320 | 06 | N-5 Yılına Ait Borçlar | 5.500.- |
| 320 BÜTÇE EMANETLERİ HESABI320.01 Cari Yıla Ait Borçlar320.03 N-2 Yılına Ait Borçlar320.06 N-5 Yılına Ait Borçlar | 40.000.-20.000.-5.500.- | ||||||||
| 320 BÜTÇE EMANETLERİ HESABI320.02 N-1 Yılına Ait Borçlar320.04 N-3 Yılına Ait Borçlar | 40.000.-20.000.- | ||||||||
| 600 GELİRLER HESABI600.05.09.01.99-Yukarıda Tanımlanamayan Çeşitli Gelirler | 5.500.- | ||||||||
| 805 GELİR YANSITMA HESABI | 5.500.- | ||||||||
| 800 BÜTÇE GELİRLER HESABI800.05.09.01.99-Yukarıda Tanımlanamayan Çeşitli Gelirler | 5.500.- | ||||||||
ç) Bazı Uzun Vadeli Yabancı Kaynakların Dönemsellik Gereği Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklara Aktarılması
MİBMY 412 maddesi b) /5 fıkrasında belirtildiği gibi; dönem sonunda; uzunvadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubu içerisinde yer alan, tahviller hesabı, uzun vadeli diğer iç mali borçlar hesabı, dış mali borçlar hesabı, gelecek yıllara ait gelirler ve gider tahakkukları hesabında kayıtlı tutarlardan vadeleri bir yılın altına inmesi nedeniyle, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara aktarılması gerekenler bu hesaplara borç, kısa vadeli yabancı kaynaklar ana hesap grubundaki ilgili hesaplara alacak kaydedilerek aktarma işlemleri tamamlanır.
Örneğin uzun vadeli Banka kredileri hesabında bulunan tutar 20.000,00TL ve bunun 5.000,00 TL’si gelecek yıl 2015 yılında ödenmesi gerekiyor. Bu durumda yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibi olmalıdır.
| 400-BANKA KREDİLERİ HESABI | 5.000.- | ||||
| 300-BANKA KREDİLERİ HESABI | 5.000.- | ||||
d) Değerleme İşlemi
Dönem sonunda ilgili varlık ve yabancı kaynak hesaplarında kayıtlı olup, yabancı para cinsinden izlenen tutarlar değerlemeye tabi tutulur ve raporlama tarihindeki gerçek değerleri ile mali raporlarda gösterilir.
Örnek; A belediyesi bankasında 10.000 Dolar vardır. Muhasebe kayıtlarına giriş tarihindeki kur 1,80 TL iken 31.12.2014 tarihindeki kur ise 2,30 TL olmuş ise yapılması gereken kayıt;
| 105 DÖVİZ HESABI 105.02.01.02 Bankadaki dövizler / ABD Doları | 5.000,00.- | |||||
| 600 GELİRLER HESABI 600.11.01.99 Değer ve Miktar Değişimleri(2,30 – 1,80) x 10.000 | 5.000,00.- | |||||
e) Amortisman İşlemleri
Dönem sonunda maddi duran varlıklar (257), maddi olmayan duran varlıklar (268) ve diğer duran varlıklar (299) hesap gruplarında yer alan hesaplarda kayıtlı amortismana tabi tutulması gereken varlıklara ilişkin amortisman işlemleri yapılır.
Örnek:
| HK | E1 | E2 | HESAP ADI | TUTAR | ORAN |
| 255 | DEMİRBAŞLAR HESABI | 45.000,00 | |||
| 255 | 02 | 01 | Bilgisayarlar ve Sunucular | 45.000,00 | 20% |
| 630 GİDERLERHESABI630.13.01.05 Demirbaşların Amortisman Gideri | 9.000.- | |||||
| 257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR HESABI257.05.02.01 Bilgisayarlar ve Sunucular | 9.000.- | |||||
f) Bütçe Dışı Avans ve Krediler
Bütçe ile ilgilendirilmeksizin ertesi yıl bütçesinden karşılanmak üzere yapılan maaş ve ücret bütçe dışı avanslardandır. Yönetmelik hükümlerine göre “Aralık ayının 15 inde yapılan maaş ve ücret ödemelerinin ertesi yıl 01-14 Ocak dönemine karşılık gelen tutarları bu hesapta izlenir. Yeni mali yılda bu tutarlar, düzenlenecek ödeme emri ile bütçe giderleri hesabına aktarılır. Bu tutarlar yeni yıl bütçesi ödeneklerinden karşılanacağından, avans olarak verildiği yıldan herhangi bir ödenek devri yapılmaz.” hükmü yer almaktadır.
Dikkat edilmesi gereken 15 Aralık memur maaşlarında 100.000,00TL brüt tutar varsa bunun yarısının 830 Bütçe giderleri hesabına, yarısının ise 162.05.01 Bütçe Dışı Avans ve Krediler Hesabı / Maaş Avansları” yardımcı hesabında kaydedilmesidir.
g) Geçmiş yıllar olumlu ve olumsuz faaliyet sonuçlarının aktarılması
Dönem sonunda geçmiş yıllar olumlu faaliyet sonuçları hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba borç ve alacak kaydı yapılır. Aynı şekilde geçmiş yıllar olumsuz faaliyet sonuçları hesabında kayıtlı tutarlar, bu hesapların ilgili alt bölümüne aktarılması için bu hesaba alacak ve borç kaydı yapılır.
Örnek: X Belediyesi 2014 yılı Aralık ayı geçici mizanına göre “570- Geçmiş Yıllar Olumlu Faaliyet Sonuçları Hesabı” ve “580 Geçmiş Yıllar Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabı (-)” detayı aşağıdaki gibidir.
| HK | E1 | HESAP ADI | BORÇ | ALACAK |
| 570 | 01 | N-1 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları | 100.000.- | |
| 570 | 02 | N-2 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları | 200.000.- | |
| 570 | 03 | N-3 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları | 300.000.- | |
| 570 | 05 | N-5 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları | 500.000.- | |
| 580 | 04 | N-4 Yılına Ait Olumsuz Faaliyet Sonuçları | 400.000.- |
| 570 GEÇMİŞ YILLAR OLUMLU FAALİYET SONUÇLARI HESABI570.01 N-1 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları570.02 N-2 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları570.03 N-3 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları570.05 N-5 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları | 100.000,00.-200.000,00.-300.000,00.-500.000,00.- | ||||||||
| 570 GEÇMİŞ YILLAR OLUMLU FAALİYET SONUÇLARI HESABI570.02 N-2 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları570.03 N-3 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları570.04 N-4 Yılına Ait Olumlu Faaliyet Sonuçları 500 NET DEĞER HESABI500.09 Geçmiş Dönem Faaliyet Sonuçlarından Aktarılanlar | 100.000,00.-200.000,00.-300.000,00.- 500.000,00.- | ||||||||
| 580 GEÇMİŞ YILLAR OLUMSUZ FAALİYET SONUÇLARI HESABI ( – )580.05 N-5 Yılına Ait Olumsuz Faaliyet Sonuçları | 400.000,00.- | ||||||||
| 580 GEÇMİŞ YILLAR OLUMSUZ FAALİYET SONUÇLARI HESABI ( – )580.04 N-4 Yılına Ait Olumsuz Faaliyet Sonuçları | 400.000,00.- | ||||||||
2) Bütçe ve Ödenek Hesaplarına İlişkin Dönem Sonu İşlemleri
a) Mahsup Dönemi İşlemleri ve Mahsup Dönemine Aktarılan Ödenekler
Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin “ Ön ödemelerin mahsup dönemine aktarılması” başlıklı 14’inci maddesinin aşağıdaki gibi hüküm altına alınmıştır.
“Muhasebe birimine verilen mahsup belgelerinden incelenmesi yıl sonuna kadar tamamlanamayan ön ödeme artıkları mahsup dönemine ödeneği ile birlikte devredilir. Malın teslim alındığı, hizmetin gördürüldüğü veya işin yaptırıldığı, ancak belgelerin mahsup döneminde verileceği, ilgili idare tarafından mali yılın sonuna kadar muhasebe birimine yazılı olarak bildirilen ön ödemeler için de aynı şekilde işlem yapılır. Mahsup döneminde verilen harcama belgelerinin, ön ödemenin yapıldığı tarih ile en geç ait olduğu bütçe yılının son günü arasındaki tarihi taşıması gerekir. Mahsup döneminde de kapatılamayan ön ödeme tutarı, dönem sonunda mutemet adına borç kaydedilerek ön ödeme hesabı kapatılır. Karşılığı ödenekler iptal edilir.
Yılı bütçesine gider kaydedilmek üzere geçici ve sürekli görev yolluğu ile buna ilişkin diğer giderler karşılığı verilen avanslardan mali yılın sonuna kadar mahsubu yapılamamış olanlar hakkında da yukarıdaki fıkra hükmü uygulanır.”
| 165 MAHSUP DÖNEMİNE AKTARILAN AVANS VE KREDİLER HESABI165.02.01.03.03 Yurtiçi Geçici Görev Yolluğu Avansı | 600,00.- | ||||||||
| 161 PERSONEL AVANSLARI HESABI161.11.03.03 Yurtiçi Geçici Görev Yolluğu Avansı | 600,00.- | ||||||||
| 906 MAHSUP DÖNEMİNE AKTARILAN KULLANILACAK ÖDENEKLER HESABI906.03.03 Yolluklar | 600,00.- | ||||||||
| 900 GÖNDERİLECEK BÜTÇE ÖDENEK. HS.900.03.03 Yolluklar | 600,00.- | ||||||||
| 901 BÜTÇE ÖDENEKLERİ HESABI901.30.03.03 Yolluklar | 600,00.- | ||||||||
| 907 MAHSUP DÖNEMİNE AKTARILAN ÖDENEKLER HESABI | 600,00.- | ||||||||
b) Ödeneklerin Devri
Mahalli idareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin “Ödeneklerin iptali ve devri”başlıklı 39 uncu maddesinde iptal ve devir işlemleri hüküm altına alınmıştır. Bu kapsamda ilgili madde “Yılsonunda kullanılmayan ödenekler bütün düzeyleri belirtilerek iptal edilir. Ancak, şartlı, tahsisi mahiyette ve mevzuatı gereği ertesi yıla devri gereken ödenekler devir gerekçesi belirtilerek devredilir. Devredilen ödenek yeni yıl bütçesinde açılacak tertiplere ödenek kaydedilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Örnek;
(K) Belediyesi tarafından 2.500.-TL tutarındaki “Asker Ailesine Yardım Ödeneği” tahsisli bir ödenek işlemi olduğu için 2015 yılına devredilmiştir.
31.12.2014 tarihli işlem;
“901.19 Diğer Kanunlar Gereğince Ertesi Yıla Devredilen Ödenek”
| 901 BÜTÇE ÖDENEKLERİ HESABI901.19.05.04 Hane Halkına Yapılan Transferler | 2.500.- | ||||||||
| 900 GÖN. BÜTÇE ÖDENEKLERİ HESABI901.05.04 Hane Halkına Yapılan Transferler | 2.500.- | ||||||||
c) Ödeneklerin İptali
Mahalli idareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin “Ödeneklerin iptali ve devri” başlıklı 39 uncu maddesinde ; “Yılsonunda kullanılmayan ödenekler bütün düzeyleri belirtilerek iptal edilir.” Hükmünün yer aldığını belirtmiştik. Kalan ödenekler (900 Gönderilecek Bütçe ödenekleri Hesabı Borç Bakiyeleri) “901.25 Yıl sonunda iptal edilen ödenek” yardımcı hesabına borç, “900 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı” ilgili yardımcı hesaplarına alacak yazılarak kayıt işlemi yapılır ve işlem sonrası “900 Gönderilecek Bütçe Ödenekleri Hesabı” bakiyesinin sıfır olduğu görülmelidir.
Örneğin Belediye X harcama biriminde 03.05 Hizmet Alımları ekonomik kodundan kalan ödenek 5.000 TL ise yapılacak ödenek iptal işlemi muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.
| 901 BÜTÇE ÖDENEKLERİ HESABI901.25.03.05 Hizmet Alımları | 5.000.- | ||||||||
| 900 GÖN. BÜTÇE ÖDENEKLERİ HESABI900.03.05 Hizmet Alımları | 53.000.- | ||||||||
ç) Bütçe Ödenekleri ve Ödenekli Giderler Hesabının Kapatılması[1]
· Bütçe gelirleri hesabının alacak bakiyesi bütçe gelirleri hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.
· Bütçe giderleri hesabının borç bakiyesi bütçe giderleri hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir.
· Bütçe gelirlerinden ret ve iadeler hesabının borç bakiyesi bütçe gelirlerinden ret ve iadeler hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir.
· Gider yansıtma hesabının alacak bakiyesi gider yansıtma hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.
· Gelir yansıtma hesabının borç bakiyesi gelir yansıtma hesabına alacak, bütçe uygulama sonuçları hesabına borç kaydedilir. Gelir yansıtma hesabının alacak bakiyesi verdiği durumlarda gelir yansıtma hesabına borç, bütçe uygulama sonuçları hesabına alacak kaydedilir.

e) Faaliyet Hesaplarının Kapatılması
Dönem sonunda 6- Faaliyet Hesapları bölümünün kapatılmasına ait işlem akış şeması aşağıda gösterilmiştir.[2]

| HK | E1 | E2 | E3 | E4 | HESAP ADI | BORÇ | ALACAK |
| 600 | 01 | 02 | 09 | 51 | Bina Vergisi | 280.000,00 | |
| 600 | GELİRLER HESABI | 200.000,00 | |||||
| 630 | 01 | 01 | 01 | 01 | Temel Maaşlar | 150.000,00 | |
| 630 | 02 | 01 | 06 | 01 | Sosyal Güvenlik Primi Ödemeleri | 100.000,00 | |
| 630 | GİDERLER HESABI | 250.000,00 |
| 600 GELİRLER HESABI600.01.02.09.51 Bina Vergisi | 280.000,00.- | ||||||||
| 690 FAALİYET SONUÇLARI HESABI | 280.000,00.- | ||||||||
| 690 FAALİYET SONUÇLARI HESABI | 250.000,00.- | ||||||||
| 630 GİDERLER HESABI630.01.01.01.01 Temel Maaşlar630.02.01.06.01 Sosyal Güvenlik Primi Ödemeleri | 150.000,00.-100.000,00.- | ||||||||
f) Faaliyet Sonuçları Hesabının Kapatılması
Faaliyet sonuçları hesabının alacak veya borç bakiyesi öz kaynaklar hesap grubu içerisinde yer alan dönem olumlu faaliyet sonuçları hesabı veya dönem olumsuz faaliyet sonuçları hesabıyla kapatılır.
| 690 FAALİYET SONUÇLARI HESABI | |
| 250.000,00.- | 280.000,00.- |
| 250.000,00.- | 280.000,00.- |
690- Faaliyet Sonuçları Hesabı 30.000.-TL alacak bakiyesi vermektedir. Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin “590- Dönem Oolumlu Faaliyet Sonuçları (-)” başlıklı 324 ve 325’inci maddesinde;
“590 Dönem Olumlu Faaliyet Sonucu Hesabı
Hesabın niteliği
MADDE 324- (1)Bu hesap, faaliyet döneminde ortaya çıkan olumlu faaliyet sonucunun izlenmesi için kullanılır.
Hesabın işleyişi
MADDE 325- (1)Dönem olumlu faaliyet sonucu hesabına ilişkin alacak ve borç kayıtları aşağıda gösterilmiştir.
a) Alacak
Dönem sonunda Faaliyet Sonucu Hesabının alacak bakiyesi vermesi durumunda bakiye tutarı bu hesaba alacak, 690-Faaliyet Sonuçları Hesabına borç kaydedilir.” hükmü yer almaktadır. Örneğimizde de hesabın alacak bakiyesi vermesi ile (olumlu faaliyet) 590 nolu Dönem Olumlu Faaliyet Sonuçları hesabına aktarılmıştır.
| 690 FAALİYET SONUÇLARI HESABI | 30.000,00.- | ||||||||
| 590 DÖNEM OLUMLU FAALİYET SONUÇLARI HS. | 30.000,00.- | ||||||||
Tam tersi bir durumda yani dönem faaliyet sonucu OLUMSUZ olsaydı yapılması gereken kayıt aşağıdaki gibi olacaktır.
| 591-Dönem Olumsuz Faaliyet Sonucu Hesabı(-) | XXX.- | ||||
| 690-Faaliyet Sonuçları Hesabı (690BT-690AT) | XXX.- | ||||
g) Kapanış Fişi
Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliğinin “Dönem sonu işlemleri” başlıklı 412 nci maddesinin son paragrafında “Kesin mizanın düzenlenmesini takiben, dönem sonunda son yevmiye olarak borç ve alacak bakiyesi veren hesapların kapatılmasını sağlamak için kesin mizanda borç bakiyesi veren hesaplar alacak kaydı yapılarak, alacak bakiyesi veren hesaplar ise borç kaydı yapılarak muhasebe dönemi kapatılır.” hükmü yer almaktadır.
[1] Hamdi GÜLŞEN, “Mahalli İdareler İçin Açıklamalı-Detaylı Muhasebeleştirme Örnekleri” Vizyon Yayınları, 2007, Sayfa 267
[2] Baki KERİMOĞLU, Eyüp KIZILKAYA, Haydar KULAKSIZ, Mesut HASTÜRK, Hamdi GÜLŞEN, Erkan KARAARSLAN, “Mahalli İdareler İçin DEVLET MUHASEBESİ”, Güncel Mevzuatı Araştırma ve Eğitim Derneği, Ocak 2006, Sayfa 366.



