Mevzuat, Devlet Muhasebesi İlişkisi ve Devlet Muhasebesi Eğitiminde Mevzuatın Önemi Önemi

• Nisan – Mayıs, 2014 Mesut HASTÜRK İhale Makale

Mesut HASTÜRK Maliye Bakanlığı Muhasebat Başkontrolörü

            I.      GİRİŞ

Ülkemizde son on yıl, mali yönetim sisteminde önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Bu dönem, mali yönetim sisteminde kavramsal çerçeve başta olmak üzere mali yönetim sisteminde kamu kaynağını esas alan, hesap verilebilirlik ve mali saydamlık çerçevesinin tanımlandığı, sistemde yer alan aktörlerin ve sorumluluklarının farklı bir bakışla yeniden belirlendiği ve sistemde uluslararası iyi uygulama örneklerine uygun iç kontrol ve denetim uygulamalarının ortaya konulduğu düzenlemeleri hayat geçirme dönemi olmuştur. Bu dönem mali yönetim sistemini değiştiren ve yeniden düzenleyen temel kanun olan 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu çerçevesinde birçok ikincil ve üçüncül mevzuat düzenlemeleri gerçekleştirilmiş ve kamu idarelerinin oluşturulan mali yönetim sistemine uyumları sağlanmaya çalışılmıştır.

Belirlenen çerçeve kapsamında, çalışmaları daha önce başlamakla birlikte son on yılda mali yönetim sisteminde en kapsamlı değişimlerden birini, genel yönetim muhasebesine ilişkin alt yapının oluşturulması ve devlet muhasebesinde tahakkuk esasına geçiş oluşturmuştur. Geçiş sürecinde muhasebe mevzuatı düzenlemeleri gerçekleştirilmiş ve uygulayıcılara yönelik kapsamlı ve uzun süreli, yoğun devlet muhasebesi eğitimleri verilmiştir.

Bu çalışmada devlet muhasebesi ve mevzuat ilişkisinden bahsedilecek ve devlet muhasebesi eğitimlerinde mevzuatın önemine yer verilecektir.

II.   DEVLET MUHASEBESİ İLE İLİŞKİLİ MEVZUAT

Devlet muhasebesi eğitimi sadece mali işlemlerin muhasebeleştirilmesine yönelik kamu muhasebe standartları ve kamu muhasebe uygulamalarından oluşmamakta, eğitim kapsamına genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerin mevzuattan kaynaklanan muhasebeleştirme işlemleri ile kamu idarelerinin süreçleri de girmektedir. Kaydı gereken mali işleme ilişkin iş ve işlem süreçleri “Devlet Muhasebesi Mevzuatı” bölümünde açıklanacak olan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin muhasebe uygulama yönetmeliklerinde kısmen belirlenmekte, ancak bu düzenlemeler kaydı gereken mali işlemlere ilişkin iş ve işlem süreçlerinin tamamını kapsamamaktadır. Dolayısıyla Devlet muhasebesi eğitimi sürecinde mali işlemin mahiyetinin anlaşılması, mali işleme ilişkin iş ve işlem süreçleri muhasebe kaydının içeriğini doğrudan belirlediğinden, kaydı gereken mali işleme neden olan mevzuatın bilinmesi önem arz etmektedir. Bu nedenle Devlet muhasebesi eğitiminde sadece muhasebe standart, kural ve uygulamalarından bahsedilmemekte, mali işlemi oluşturan mevzuattan da bahsedilmesi gerekmekte, bu durum ise muhasebe eğitimini zorlaştıran bir sebep olmaktadır.

II.A.  DEVLET MUHASEBESİ MEVZUATI

Muhasebe sisteminde yaşanan değişim ve devlet muhasebesinde tahakkuk esasına geçişe ilişkin temel düzenleme 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (KMYKK)’dur. Kanun, devlet muhasebesine ilişkin olarak çerçeve bazında muhasebe sistemi, mali istatistikler, muhasebe standartlarının kabulü ve uygulanmasına yönelik belirlemeler ile muhasebe işini yürüten muhasebe yetkilisinin sertifikalandırılmasına yönelik temel düzenlemeleri içermektedir.

KMYKK’da, devlet muhasebesinde tahakkuk esası esas alınmakla birlikte, aynı zamanda “Bütçe gelirleri tahsil edildiği, bütçe giderleri ise ödendiği yılda muhasebeleştirilir.” hükmü gereğince bütçe metinlerinde öngörülen bütçe işlemlerinin nakit esasında muhasebeleştirilmesini de sağlayan ikili bir muhasebe kayıt yapısı öngörülmüştür.

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde kurulacak muhasebe sisteminin genel yapısı, 5018 sayılı Kanunun 49. maddesine istinaden hazırlanan ve Bakanlar Kurulunca kabul edilen “Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği (GYMY)” ile belirlenmiştir. GYMY ile devlet muhasebesinin temel kavram ve ilkeleri yanında, standart, kural ve uygulamalara yer verilmiş, çerçeve hesap planı ile mali raporlamaya ilişkin hususlar düzenlenmiştir. GYMY bu yönü ile devlet muhasebesinde muhasebe sistemi altyapısının oluşturulduğu bir yönetmeliktir.  GYMY’de muhasebenin temel kavramları açıklanmış ve devlet muhasebesinde bilanço (varlıklara, yabancı kaynaklara ve özkaynaklara ilişkin ilkeler), faaliyet sonuçları tablosu, bütçe hesapları ve nazım hesaplara ilişkin ilkelere yer verilmiştir. Ayrıca GYMY ile çift taraflı kayıt sistemi, amortisman uygulaması, sübvansiyon ve transferler gibi bir çok standart, kural ve uygulamalara ilişkin hususlar düzenlenmiştir. Yönetmelik ayrıca çerçeve hesap planında belirlenen ana hesap grubu, hesap grubu ve hesapların tanımları yanında, mali raporlama çerçevesi ve hazırlanacak mali raporların içerik ve şekil düzenlemelerini içermektedir.

 GYMY açıklanan bu kapsamı ile devlet muhasebesinde sadece muhasebe standart, ilke, kural ve uygulamalarını belirlemektedir. Ancak devlet muhasebesinde tahakkuk esasına geçişte uygulayıcılara yol gösterme ve muhasebe uygulamasını standart bir uygulama altyapısına kavuşturma ihtiyacı muhasebe sistemi uygulama metinlerinin hazırlanması ve yürürlüğe konulması gereğini ortaya çıkarmıştır. Bu kapsamda Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliğine uygun olarak hazırlanmış ve muhasebe uygulama metinleri diyebileceğimiz, Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği, Mahalli İdareler Bütçe Ve Muhasebe Yönetmeliği, Sosyal Güvenlik Kurumu Muhasebe Yönergesi ve Türkiye iş Kurumu Genel Müdürlüğü Muhasebe Yönetmeliği ilgili idarelerce hazırlanmış ve Maliye Bakanlığı uygun görüşü ile yürürlüğe konulmuştur.

Uygulama yönetmelikleri sadece genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince gerçekleştirilen mali işlemlerin muhasebeleştirilmesini belirlememekte, bunun yanında kaydı gereken mali işleme ilişkin muamelat diyebileceğimiz iş ve işlem süreçlerini de “Hesaba İlişkin İşlemler” başlıklarında düzenlenmektedir. Uygulama yönetmelikleri genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde muhasebe uygulamasında standart bir uygulama ortamını sağlamıştır. Standart bir uygulama ortamını sağlayan diğer bir husus ise, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin detaylı hesap planlarının Maliye Bakanlığınca belirlenmiş ve hesap planlarının Maliye Bakanlığınca yönetiliyor olmasıdır.

Muhasebe düzenlemeleri açıklanan yönetmeliklerle sınırlı değildir. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerin idari yapılarındaki, kamu hizmetlerinin sunumunda, bütçe sınıflandırmalarında, mali raporlamalarda ve diğer birçok değişim, muhasebe uygulamalarının düzenlenmesi veya uygulayıcıların yönlendirilmesi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır ki, bu ihtiyaç Maliye Bakanlığınca yayımlanan genel tebliğ, genelge, genel yazı ve uygulama kılavuzu şeklindeki metinlerle sağlanmaktadır. Bu metinlere amortisman uygulamasına ilişkin olarak “Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği Genel Tebliği (Sayı: 1)”, kamu idarelerine yapılan her türlü bağış ve yardımların muhasebeleştirilmesine ilişkin olarak Muhasebat Genel Müdürlüğü genel yazısı örnek olarak verilebilir.

II.B.  DEVLET MUHASEBESİ İLE İLİŞKİLİ MEVZUAT

Devlet muhasebesi muhasebe kavram, ilke, standart, kural ve uygulamalar yanında, mali işlemi oluşturan mevzuat çerçevesinde yürütülmektedir. Bu bölümde Devlet muhasebesinde kaydı gereken mali işleme ilişkin mevzuat çerçevesinden bahsedilecektir.

II.B.1.  MALİ YÖNETİM MEVZUATI

Devlet muhasebesinin içerik ve kurumsal uygulama açısından kapsamı 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (KMYKK) ile düzenlenmiştir. Devlet muhasebesi KMYKK’nda belirlenen genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerince gerçekleştirilen mali işlemleri kapsamaktadır. Kanun mali yönetim sistemine ilişkin orta vadeli harcama sistemi, stratejik plan, performans esaslı bütçeleme, bütçe yapısı ve uygulama esasları, harcama süreci sorumlular ve sorumlulukları, gelirlere ilişkin esaslar, muhasebe sistemi, taşınır ve taşınmaz mallar, mali istatistikler, iç kontrol ve iç denetime yönelik belirlemeler içermektedir. KMYKK’nda açıklanan düzenlemeler yanında özel gelirler, bağış ve yardımlar ve ön ödemeye ilişkin hususlarda detaylı olarak belirlenmiştir. Ayrıca KMYKK’na göre hazırlanmış ve yürürlüğe konulmuş olan ikincil ve üçüncül mevzuat düzenlemelerinin önemli bir kısmı hükümleri açısından muhasebe kayıtlarını oluşturan mali işlem süreçlerini belirlemektedir. Bu kapsamda Taşınır Mal Yönetmeliği, Ön Ödeme Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik ve Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik bu tür mevzuat düzenlemelerine örnek olarak verilebilir.

Devlet muhasebesinde mali yönetim mevzuatı içerisinde dikkate alınması gereken diğer bir düzenleme 6085 sayılı Sayıştay Kanunu ve bu kanun çerçevesinde yürürlüğe konulmuş olan ikincil mevzuat düzenlemeleridir. Belirtilen bu düzenlemeler muhasebe verilerinden üretilecek mali raporlar ve mali istatistiklere ilişkin içerik ve usul düzenlemelerini içermektedir.

II.B.2.  BÜTÇE MEVZUATI

Devlet muhasebesinde, kamu idarelerince gerçekleştirilen mali işlemler çalışmanın daha önceki bölümünde de belirtildiği üzere tahakkuk ve nakit esasına dayalı ikili bir sistem çerçevesinde muhasebe kayıtlarına aktarılmaktadır.

Nakit esasına dayalı muhasebe kayıtlarının esasını bütçe mevzuatı oluşturmakta, yani genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde mali işlemin oluşmasına neden olan ve yetkili organların (Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu için Türkiye Büyük Millet Meclisi, belediye bütçesi için Belediye Meclisleri vb.) yetkilendirme mekanizması olan bütçe metinlerinde öngörülen bütçe gelirleri tahsil edildiğinde ve bütçe giderleri ödendiğinde nakit esasında muhasebeleştirilmektedir. Bu kapsamda kaydedilen mali işlemlerin dayanağını bütçe mevzuatı oluşturmaktadır.

Yetkili organlarca bütçe hakkı çerçevesinde kabul edilen bütçe metinleri, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, diğer idarelerde ise kabul edilen organa göre bütçe kararnamesi, genel kurul kararı gibi adlandırılabilmektedir. Ancak tüm bu bütçe metinlerinin hazırlanmasından uygulanmasına kadar olan süreçte yürürlüğe konulan tüm mevzuat metinleri, muhasebe kayıtlarını doğrudan etkileyen düzenlemelerdir.

Bütçelerin hazırlık süreci ve hazırlanmasına ilişkin ilke ve kurallar merkezi yönetim bütçesi için KMYKK’da düzenlenmiştir. Ancak merkezi yönetim dışındaki mahalli idareler ve sosyal güvenlik kurumlarında ise ilgili mevzuatlarına göre ve merkezi yönetim için belirlenen ilke, kural ve süreci ile uyumlu şekilde hazırlanmaktadır.

Bu çerçevede merkezi yönetim bütçesi kalkınma planı, orta vadeli program, orta vadeli mali plan, bütçe çağrısı ve bütçe hazırlama rehberi- ki bu rehber kapsamında gelir, gider ve finansman cetvellerinin hazırlanmasına ilişkin esaslar, analitik bütçe sınıflandırmasına ilişkin açıklamalar vb. merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinin hazırlanması için gerekli standart, açıklama ve cetvellere yer verilmektedir- yatırım programı hazırlama rehberi, kamu idaresinin stratejik planı, performans programı dikkate alınarak hazırlanmaktadır. Tasarı olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sevkedilen ve kabul edilen Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ve eki cetveller bütçe mevzuatının esasını oluşturmaktadır. Ayrıca bütçe kanununun uygulanması sırasında ortaya konulan bakanlar kurulu kararları, bütçe uygulama talimatları, usul ve esaslar, tel emirleri, tebliğ, genelge ve genel yazılardan oluşan mevzuat bütünü, bütçe metni kaynaklı mali işlemlerin muhasebeleştirilmesine esas teşkil etmektedir.

II.B.3.  GELİR MEVZUATI

Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri yetkili organlarınca kabul edilen bütçe metinleriyle tahsiline yetki verilen gelirleri toplamaktadırlar. Merkezi yönetim bütçe kanunlarında genel bütçe hazine birliği esasına göre düzenlendiğinden, genel bütçenin tahsiline yetki verilen gelirler tek bir gelir cetvelinde (B Cetveli) gösterilmektedir. Özel bütçeli idareler ve düzenleyici ve denetleyici kurumların tahsil edeceği gelirler her kurumun gelir cetvelinde düzenlenmektedir. Genel bütçe esas alındığında merkezi yönetim bütçe kanununa ekli (B) cetvelinde tahsiline yetki verilen gelir tutarları tahminlerine yer verilmektedir. Ayrıca öngörülen tutarların hangi mevzuata göre tahsil edileceği gelirlerin dayanağını oluşturan hükümlerin düzenlendiği (C) cetvelinde genel bütçe, özel bütçe ile düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirlerin dayanağını oluşturan temel hükümlere yer verilmektedir. 968 sayılı Milli Matbaa Tahsisatının Mütedavil Sermaye Halinde İstimaline Dair Kanun, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ya da 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu gibi 482 adet kanun ve ikili veya çok taraflı anlaşmaların uygun bulunduğu 182 adet kanun 2014 yılı genel bütçe gelirlerin dayanağını oluşturmaktadır. Aynı şekilde 2014 bütçesinde özel bütçeli idarelerin gelirlerin dayanağını 50 adet, düzenleyici ve denetleyici kurumların gelirlerin dayanağını ise 17 adet kanun oluşturmaktadır. Bütçelerin (B) cetvelinde öngörülen gelirlerin tahsil edilmesine yetki verilen kanunlar yanında gelir işlemlerinin tahakkuk, takip ve tahsiline ilişkin yönetmelik, yönerge, usul ve esaslar, genel tebliğ, genelge, sirküler, özelgeler vb. adlar altındaki diğer tüm düzenleyici metinler gelir mevzuatı kapsamında düşünülmesi gereken düzenlemelerdir.

II.B.4.  GİDER MEVZUATI

Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine teşkilat ve idari yapıya ilişkin düzenlemeler ile üretilecek kamu hizmetinin kapsamı belirlenmekte ve görevler tanımlanmaktadır. Bu kamu hizmetlerinin üretilmesi için gerekli personelin çalıştırılması, mal ve hizmet alınması, yatırım yapılması, sübvansiyon ve transferler bütçelerine konulan ödeneklerle gerçekleştirilmektedir. Ancak kamu idarelerinin bu tür ödenekleri kullanması ancak yasal normlar çerçevesinde ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun uygulamalara dayalı olarak gerçekleştirilebilir. Personel ödemeleri ilgili personel mevzuatına, mal ve hizmet alımları kamu alımları mevzuatına, diğer ödemeler ise mevzuatlarına göre gerçekleştirilir. Bu kapsamda gider mevzuatı teşkilat mevzuatı, personel mevzuatı, kamu alımları mevzuatı, harcırah mevzuatı ve sosyal güvelik mevzuatından oluşmaktadır.

Devlet teşkilat yapısı içerisinde kamu idarelerinin teşkilat veya idari yapılarına ilişkin olarak, mahalli idareler dışında her idarenin bir teşkilat düzenlemesi (Örneğin Maliye Bakanlığı teşkilatı 178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. Maliye Bakanlığı’nın idari yapısı belirlenmiş ve yerine getirmekle görevli olduğu kamu hizmetleri düzenlenmiştir.) söz konusu iken, mahalli idarelerde idari yapının türüne göre büyükşehir belediyeleri için Büyükşehir Belediyesi Kanunu , Belediye Kanunu vb. kanunları ile düzenlenmiştir.

 Personel çalıştırılmasına ilişkin Genel Kadro Ve Usulü Hakkında Kararname başta olmak üzere, kamu idarelerinde çalışan memur, işçi, sözleşmeli personel, geçici personele ilişkin hususlar 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu vb. personel çalıştırılmasına ilişkin kanunlar ile 4857 sayılı İş Kanunu temel mevzuat düzenlemeleridir. Ayrıca geliştirme ödenekleri, er-erbaş harçlıkları, öğrenci harçlıkları vb.  benzeri ödemelere ilişkin mevzuatın tamamı bu kapsamda personel mevzuatıdır.

Kamu alımları mevzuatı kapsamında kamu idarelerince yüklenmeye girişilmesinde temel mevzuat kamu ihale mevzuatıdır. Ancak ihale mevzuatından istisna edilmiş mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin yüklenmeye girişilmesinin düzenlendiği ilgili mevzuatlarda bu kapsam içinde değerlendirilmelidir.

Kamu idarelerinde geçici veya sürekli görevle bir yere gönderilen görevli veya görevlendirilmiş olanlara yapılan yolluk vb. ödemelere ilişkin hususların düzenlendiği 6245 sayılı Harcırah Kanunu ve bu kanuna göre çıkarılmış Bakanlar Kurulu Kararları (Örneğin Yurtdışı Gündeliklerine Dair Karar) ile diğer ikincil mevzuat düzenlemeleri harcırah mevzuatının kapsamını oluşturmaktadır.

Sosyal güvenlik mevzuatının kapsamına ise kamu idaresinde çalışanlar nedeniyle devlet aynı zamanda sosyal güvenlik kesintilerini yapmak zorundadır. Bu kapsamda 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 5434 Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu,2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun vb. düzenlemeler girmektedir.

II.B.5.  DEVLET MALLARINA İLİŞKİN MEVZUATI

Kamu kaynağını oluşturan genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerine ait taşınır ve taşınmaz malların edinimi, yönetilmesi, trampası, elden çıkarılması, vb. hususlar varlık kayıtlarının izlenmesi ve raporlanması açısından önem arz etmektedir. Kamu idarelerine ait varlıklar 5018 sayılı KMYKK 44. maddesi çerçevesinde hazırlanan ve yürürlüğe konulan yönetmelikler çerçevesinde idari kayıt olarak kayıt ve takip edilmektedir. Ayrıca özellikle Hazinenin mülkiyetinde veya hüküm ve tasarrufu altındaki varlıklara ilişkin iş ve işlemler, ilgili birimlerce çok kapsamlı bir mevzuat çerçevesinde yürütülmektedir.

II.B.6.  YÜKÜMLÜLÜKLERE İLİŞKİN MEVZUAT

Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri gerçekleştirdikleri ödemelere ilişkin olarak vergi kanunları çerçevesinde vergi sorumlusu olarak vergileri kesmekle ve sosyal güvenlik mevzuatı çerçevesinde sosyal güvenlik ve genel sağlık sigortası, işsizlik gibi kesintileri kesip ilgili kurumlara ödemekle yükümlüdürler. Yüklenilen vergilere ilişkin olarak 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu vb. ile sosyal güvenlik yükümlülüklerine ilişkin olarak 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu vb. kanunları ve bu kanunlara ilişkin olarak hazırlanan ve yürürlüğe konulan yönetmelik, tebliğ, genelge, sirküler yükümlülüklere ilişkin mevzuatı oluşturmaktadır.

Ayrıca genel bütçe kapsamı dışındaki kamu idareleri esasen genel kamu hizmeti üretmekle birlikte bazen mal ve hizmet teslimleri nedeniyle katma değer vergisi mükellefi veya faaliyetleri nedeniyle diğer bazı vergilerin mükellefi durumunda bulunabilmektedirler. Bu kapsamda gerçekleştirilen vergiyi doğuran faaliyetlere ilişkin vergi mükellefiyetinin 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 213 sayılı Vergi Usul kanunu ve diğer vergi mevzuatı çerçevesinde yerine getirmeleri gerekmektedir.

II.B.7.  BORÇLANMA VE BORÇ VERMEYE İLİŞKİN MEVZUAT

Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri mal, hizmet ve yapım işleri nedeniyle ya da bütçe açığının finansmanı nedeniyle borçlanabilmekte ya da bütçe fazlası vermeleri halinde borç verebilmektedirler.

Devletin iç ve dış borçlanması, hibe alması, borç ve hibe vermesi, verilecek garantiler, bu borçlanma ve garantilerden doğan finansal alacaklar ile Devlet iç ve Devlet dış borcunun etkin bir şekilde yönetimi ve izlenmesi her türlü malî yükümlülüğün geri ödenmesi, ilgili bütçe hesaplarına kaydedilmesi ve raporlanması işlemleri 4749 sayılı Kamu Finansmanı Ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde Hazine Müsteşarlığınca yürütülmektedir. Belirtilen kanun ve bu kanuna göre çıkarılmış mevzuatlar ile diğer özel hukuki düzenlemeler borçlanma ve borç vermeye ilişkin mevzuatı oluşturmaktadır.
 

III.  DEVLET MUHASEBESİ EĞİTİMİNDE MEVZUATIN ÖNEMİ

Devlet muhasebesi; para ve para ile ifade edilen işlemlerin kaydedilmesi, sınıflandırılması, raporlanması, analiz ve yorumlanmasına ilişkin faaliyetlerin tümü olarak tanımlanabilir. Devlet muhasebesinin tanımı kapsamındaki faaliyetleri yürütenler ile muhasebeden elde edilen mali verinin kullanıcısı durumunda olan; mali işlem sürecinde görev alanlar, muhasebe işlemlerini yürütenler, mali raporları analiz eden ve yorumlayanlar, bütçe ve kesin hesap sürecine katılanlar, karar alıcılar (üst yönetici, harcama yetkilisi ve maliye politikasını belirleyici durumunda olanlar), denetimle görevli olanlar, faaliyet raporunu hazırlayanlar, faaliyet raporlarını değerlendirenler ve akademik çevre ilgi alanına giren çerçevede, devlet muhasebesi bilgisine sahip olmak zorundadır.

Maliye Bakanlığınca muhasebe yetkililiği sertifikasına ilişkin süreçte birlikte gerçekleştirilen mevzuat ve muhasebe eğitimleri bu konuya örnek olarak verilebilir. Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinde muhasebe yetkiliği görevi KMYKK’nun 61. Maddesi gereğince Maliye Bakanlığınca sertifikalandırılmış muhasebe yetkilileri tarafından yürütülmesi gerekmektedir. Kanunda ve Muhasebe Yetkilisi Adaylarının Eğitimi, Sertifika Verilmesi İle Muhasebe Yetkililerinin Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin 5. maddesinde yazılı şartları taşıyan kamu görevlileri, Maliye Bakanlığınca sertifika sınavı öncesi anılan yönetmeliğin 12. maddesi gereğince;

-Mali mevzuat başlığı altında; Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile ikincil mevzuatı, bütçe mevzuatı, gider mevzuatı, gelir kanunlarının genel esaslarından,

-Muhasebe başlığı altında; genel muhasebe, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği ve ilgili diğer muhasebe düzenlemeleri, mali istatistik ve raporlamadan,

-Diğer konular başlıklı; devlet teşkilatı, Sayıştay Kanunu ve ilgili mevzuatı, milli emlak mevzuatının genel esasları, idare hukuku, Borçlar Kanunu, Medeni Kanun ve İcra İflas Kanununun genel esasları, sosyal güvenlik mevzuatının genel esasları, yerel yönetimler mevzuatının genel esaslarından,

eğitime tabi tutulmaktadır. Fark edileceği üzere muhasebe yetkilisi sertifikası sadece muhasebe konu başlığında değil, konu ile ilgili çizilen mevzuat çerçevesinde yürütülen eğitim ve sınav sonucunda verilmektedir. Elbette muhasebe yetkililiği görevini yürütecek olanların gerçekleştirdikleri işlemler mali işlemlerin muhasebeleştirilmesi ve raporlanması ile sınırlı değildir. Ancak mevzuat eğitiminin amacı mali işlemin niteliğinin ve işlem sürecinin öğretilmesine yönelik olup, bu durum doğru muhasebeleştirme, raporlama, analiz ve yorum yapılabilmesinin bir zorunluluğu olarak karşımıza çıkmaktadır.

IV. SONUÇ

Kamu hizmeti üreten kamu idareleri bu faaliyetlerini yukarıda açıklanan mevzuatlar doğrultusunda yerine getirmek zorundadırlar. Kamu idareleri işlem ve iş süreçlerinin sonunda gerçekleştirdikleri mali işlemler devlet muhasebesinin konusu oluşturur. Devlet muhasebesi bu anlamda bir önceki bölümde genel olarak çerçevesi çizilen mevzuat ile doğrudan ilişkilidir.

Muhasebe teorisinin biliniyor olması devletin mali işlemlerinin doğru olarak kaydedilmesi, sınıflandırılması, raporlanması, raporlanan mali verinin doğru şekilde analiz edilmesi ve yorumlanması için yeterli olmayacaktır. Mali yönetim sürecinde değişimin yaşandığı bugüne kadar olan dönemde genel olarak mali işlem sürecinde görev alanlar bu kapsamda devlet muhasebesi açısından uygulamaya yönelik eğitimler verilmiş olup, aynı çerçevede eğitimler sürdürülmektedir.

Bu eğitimler sırasında en önemli zorluğu mali işlemin dayanağını oluşturan mevzuatın ve mali işlem sürecinin bilinmemesi oluşturmaktadır. Bu kapsamda özellikle muhasebe uygulamalarını yürütenler başta olmak üzere, devlet muhasebesi ile ilgili olan tarafların ilgili oldukları alana yönelik olarak devlet muhasebesi konusunda eğitimler verilmesi, ancak bu eğitimlerin mutlaka açıklanan mevzuat konusunda bilgilendirilmelerinden sonra gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir.