İşe Gelinmeyen Günlerde Yol ve Yemek Yardımları Kesilir mi ?
Mayıs 29, 2019
Belediyelerde 6552 Sayılı Kanun Sontası Hizmet Alımlarında Yaşanan Tereddütler
Mayıs 29, 2019
- Kasım Aralık 2014 İhale Makale
Dr. Ferhat GÜNDÜZ Sayıştay Uzman Denetçisi
1. GİRİŞ
Yeni fiyat farkı kararnameleri yayımlandı ve Kasım 2013 sonu itibarıyla yürürlüğe girdi. Bu tarihten sonra ilanı yapılacak olan ihalelerde yeni fiyat farkı kararnamelerine göre hesaplama yapılması gerekmektedir.
Bu çalışmamızda, hizmet alımı işlerinde yeni fiyat farkı hesaplamalarının nasıl olacağı üzerinde durulacak ve olası hataların en baştan önlenebilmesi için örnek hesaplamalar yapılacaktır. Fiyat farkı hesabında engelli personel hali de dikkate alınacak; ilave olarak, eksik gün halinde yapılacak fiyat farkı hesabına da örnek verilecektir.
2. ÖRNEK UYGULAMALAR
4734 sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Hizmet Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların (Kararname) 5 inci maddesinde fiyat farkı hesabı başlığı altında düzenlemeler yapılmış ve 6 ncı maddesinde de işçilik maliyetlerindeki değişikliğin nasıl dikkate alınacağı ifade edilmiştir. Bu düzenlemeler çerçevesinde, önceki kararname hükümlerine nazaran, önemli değişiklikler yapıldığı görülmektedir. Yapılan bu değişikliklerin bir kısmını ana hatları itibarıyla şu şekilde özetleyebiliriz:
· Personel sayısının belirtildiği ve personel çalışma saatinin tamamının idarede kullanıldığı hizmet alımlarında, fiyat farkı hesabı zorunlu hale getirilmiştir.
· Süre uzatımlarında, fiyat farkı hesabı zorunlu hale getirilmiştir.
· Fazla mesai ve ulusal bayram ve genel tatil günleri için fiyat farkı hesabı mümkün hale gelmiştir.
· İşçilik fiyat farkı hesabı değiştirilmiş ve brüt maliyet üzerine kurgu yapılmıştır.
· Hazinece karşılanan teşviklerin işveren brüt maliyetini aşağı çekmesinden dolayı, yine kesinti olarak dikkate alınması gerekmektedir.
Fiyat farkı hesabı yapılırken, kararnamede yer alan düzenleme gereği, işçinin ihale tarihi itibarıyla brüt maliyeti ile uygulama ayındaki brüt maliyetinin karşılaştırılması ve hesaplamanın buna göre yapılması gerekmektedir.
2.1. Asgari Ücretin % Fazlası Ödeme Yapılan İşçiler İçin Örnek Uygulama
| İhale Tarihi Brüt Maliyet | Uygulama Ayı Brüt Maliyet | ||
| Brüt Asgari Ücret (BAÜ) | 1134 | 1201,50 | |
| Asgari Ücretin % Fazlası | 50 | 50 | |
| % Fazla Eklenmiş BAÜ | 1701 | 1802,25 | |
| İşveren Maliyeti | |||
| Genel Sağlık Sigortası (% 7,5) | 127,58 | 135,17 | |
| Malullük, Yaşlılık ve Ölüm (% 11) | 187,11 | 198,25 | |
| Kısa Vadeli Risk Prim (% 2) | 34,02 | 36,05 | |
| İşveren İşsizlik (% 2) | 34,02 | 36,05 | |
| Toplam = | 2083,73 | 2207,77 | |
| Fiyat Farkı = | 124,04 |
2.2. Yemek ve Yol Bedeli Öngörülen İhalelerde Örnek Uygulama
Bir önceki uygulamamıza, bu defa 26 gün üzerinden hesaplanan ve idari şartnamede nakdi olarak ödeneceği öngörülen yemek ve yol bedellerini dâhil edeceğiz ve sonucunu inceleceğiz.
| İhale Tarihi Brüt Maliyet | Uygulama Ayı Brüt Maliyet | ||
| Brüt Asgari Ücret (BAÜ) | 1134 | 1201,50 | |
| Asgari Ücretin % Fazlası | 50 | 50 | |
| % Fazla Eklenmiş BAÜ | 1701 | 1802,25 | |
| Yol Bedeli (Günlük 5 TL, 26 Gün) | 130 | 130 | |
| Yemek Bedeli (Günlük 5 TL, 26 Gün) | 130 | 130 | |
| Yemek Bedeli İstisna Tutarı (BAÜ/30*0,06*26) | 58,97 | 62,48 | |
| Yemek SGK Matrahı | 71,03 | 67,52 | |
| İşveren Maliyeti | |||
| Genel Sağlık Sigortası (% 7,5) | 142,65 | 149,98 | |
| Malullük, Yaşlılık ve Ölüm (% 11) | 209,22 | 219,97 | |
| Kısa Vadeli Risk Prim (% 2) | 38,04 | 39,99 | |
| İşveren İşsizlik (% 2) | 38,04 | 39,99 | |
| Toplam = | 2388,95 | 2512,18 | |
| Fiyat Farkı = | 123,23 |
Not: KİK işçilik hesaplama modülünde yemek bedeli istisna tutarı, günlük istisna bedelinin virgülden sonra iki basamağı dikkate alınarak hesap edilmektedir ve hesabımızla arasında bu açıdan farklılık bulunmaktadır. Hesabımızda günlük istisna tutarı ay içerisindeki toplam gün ile çarpıldıktan sonra yuvarlama yapılmıştır.
Burada dikkatimizi çeken üç önemli unsur bulunmaktadır:
· Yol bedeli istisnası olmadığından ve yıl içerisinde fiyatı da sabit olduğundan dolayı, fiyat farkı hesabında dikkate alınmasına gerek yoktur.
· Yemek bedeli istisnası üzerinden doğrudan sonuca gidilebilir.
· Yemek bedeli istisnası hesabında değişen iki temel parametre bulunmaktadır: Brüt asgari ücret ve yemek verilen gün sayısı. Bu sayıların değişmediği dönemler için, fiyat farkından sabit bir sayının (26 gün üzerinden yapılan hesaplamalarda 0,81 TL) çıkarılması yeterli olacaktır.
2.3. Fazla Mesai Fiyat Farkı İçin Örnek Uygulama
Kararnamenin 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasına göre;
“İhale dokümanında sözleşme kapsamında çalıştırılacak personele brüt asgari ücretin belli bir yüzde fazlası oranında ücret ödenmesi öngörülmüş ise, uygulama ayında fiilen ödenen ücret üzerinden fiyat farkına esas olacak brüt maliyet bulunur ve fiyat farkı, bu maliyete asgari ücretteki brüt artış oranı uygulanarak hesaplanır. Ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma ücretiyle ilgili olarak bu fıkraya göre belirlenen ücret esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.”
Öncelikle, Kararnamenin 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında“çalıştırılan işçinin idari şartnameye göre ihale tarihi itibarıyla hesaplanan brüt maliyeti ile uygulama ayındaki brüt maliyeti arasındaki fark, 5 inci madde uygulanmaksızın ödenir veya kesilir” hükmüne yer verilmek suretiyle, zaten vasıflı personeller için düzenleme yapılmış olmaktadır. İkinci fıkranın ilk cümlesinde yer alan düzenlemeye bu haliyle ihtiyaç bulunmamaktadır. Ayrıca, mezkur maddenin ikinci fıkrasında yer alan “brüt artış oranı” ifadesi de genel olarak birinci fıkraya uygun bir düzenleme değildir. Çünkü fiyat farkı hesabı orana göre değil, farka göre yapılmaktadır ve yapılmalıdır. Bu ifadeye yer verilmiş olmakla birlikte; hem birinci fıkradaki düzenlemeden hem de ikinci fıkrada yer verilen uygulama ayı fiili ücrete göre hesaplanan brüt maliyetlerden hareketle, oranın değil farkın dikkate alınacağı sonucuna varabiliriz.
Fazla mesai ödemelerinde de fiilen ödenen ücret üzerine kurgu yapılmakta olup, fazla mesai ihale tarihi yüklenici maliyeti ile uygulama ayı yüklenici maliyetinin kıyası neticesinde bulunacaktır.
| İhale Tarihi Brüt Maliyet | Uygulama Ayı Brüt Maliyet | ||
| Brüt Asgari Ücret (BAÜ) | 1134 | 1201,50 | |
| Asgari Ücretin % Fazlası | 50 | 50 | |
| % Fazla Eklenmiş BAÜ | 1701 | 1802,25 | |
| Bir saatlik Ücret | 7,56 | 8,01 | |
| Fazla Mesai Tutarı | 11,34 | 12,02 | |
| İşveren Maliyeti | 2,56 | 2,70 | |
| Genel Sağlık Sigortası (% 7,5) | 0,85 | 0,90 | |
| Malullük, Yaşlılık ve Ölüm (% 11) | 1,25 | 1,32 | |
| Kısa Vadeli Risk Prim (% 2) | 0,23 | 0,24 | |
| İşveren İşsizlik (% 2) | 0,23 | 0,24 | |
| Toplam = | 13,90 | 14,72 | |
| Fiyat Farkı = | 0,82 |
2.4. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günü Fiyat Farkı İçin Örnek Uygulama
Fazla mesai örneğinde olduğu gibi, ulusal bayram ve genel tatil günleri için de, asgari ücretin artmasından kaynaklı olarak fiyat farkı hesabı yapılması gerekmektedir. Bu hesaplama fiili ödenen ücret dikkate alınmak ve brüt işveren maliyeti de göz önünde bulundurulmak suretiyle yapılacaktır.
| İhale Tarihi Brüt Maliyeti | Uygulama Ayı Brüt Maliyeti | ||
| Brüt Asgari Ücret (BAÜ) | 1134 | 1201,50 | |
| Asgari Ücretin % Fazlası | 50 | 50 | |
| % Fazla Eklenmiş BAÜ | 1701 | 1802,25 | |
| Bir Günlük Ücret | 56,70 | 60,08 | |
| İşveren Maliyeti | 12,75 | 13,52 | |
| Genel Sağlık Sigortası (% 7,5) | 4,25 | 4,51 | |
| Malullük, Yaşlılık ve Ölüm (% 11) | 6,24 | 6,61 | |
| Kısa Vadeli Risk Prim (% 2) | 1,13 | 1,20 | |
| İşveren İşsizlik (% 2) | 1,13 | 1,20 | |
| Toplam = | 69,45 | 73,60 | |
| Fiyat Farkı = | 4,15 |
Not: Fazla mesai ve ulusal bayram ve genel tatil günleri için yaptığımız fiyat farkı, bir saat veya bir gün için hesaplanmıştır. Ancak, o ay içerisinde çalışılan toplam saat veya o ay içerisindeki toplam tatil günü dikkate alınarak matrah bulunmalı ve bu matrah üzerinden işveren payı hesabı yapılarak sonuca gidilmelidir. Yani ay içerisinde 4 gün bayram çalışması yapılmışsa, işveren maliyeti, günlük ücretin bayram gün sayısı ile çarpılması ile elde edilecek tutardan hesap edilmelidir.
2.5. Engelli Personel İçin Örnek Fiyat Farkı Hesabı
Engelli personeller için işveren maliyetleri açısından teşvik uygulaması bulunmaktadır. Buna göre asgari ücret tabanı üzerinden hesap edilen ve işveren işsizlik primine yer verilmeyen işveren maliyeti kadarlık tutar hazinece karşılandığından dolayı bu kısmın hesaplamalarda dikkate alınmaması gerekir.
| İhale Tarihi Brüt Maliyet | Uygulama Ayı Brüt Maliyet | ||
| Brüt Asgari Ücret (BAÜ) | 1134 | 1201,50 | |
| Asgari Ücretin % Fazlası | 50 | 50 | |
| % Fazla Eklenmiş BAÜ | 1701 | 1802,25 | |
| İşveren işsizlik hariç Engelli Personel Matrahı(% Fazla Eklenmiş Tutar – Brüt Asgari ücret) | 567 | 600,75 | |
| İşveren Maliyeti | |||
| Genel Sağlık Sigortası (% 7,5) | 42,53 | 45,06 | |
| Malullük, Yaşlılık ve Ölüm (% 11) | 62,37 | 66,08 | |
| Kısa Vadeli Risk Prim (% 2) | 11,34 | 12,02 | |
| İşveren İşsizlik (% 2) | 34,02 | 36,05 | |
| Toplam = | 1851,26 | 1961,46 | |
| Fiyat Farkı = | 110,20 |
Engelli personel ile normal personel fiyat farkı tutarlarında farklılık bulunmaktadır. Söz konusu farklılık engelli personel işveren maliyetinin daha az olmasından kaynaklıdır. Ayrıca, fiyat farkı hesabı yapılan dönemde ücretin artmış olması, engelli personeller için verilen teşvik tutarını artırdığından dolayı, bu artış fiyat farkında eksi olarak hesaplara yansımaktadır.
2.6. Eksik Gün Halinde Örnek Fiyat Farkı Hesabı
Eksik çalışma halinde, çalışan kişinin alacağı aylık ücret düşeceğinden, buna bağlı olarak işveren maliyeti azalacağından dolayı, fiyat farkı da orantılı olarak azalacaktır. Bu noktada kolay bir hesaplama yöntemi olarak, eksik gün sayısının, normal çalışan kişilerin aldıkları fiyat farkına orantılanması yolu kullanılabilir. Aşağıda uzun yöntemden hesaplama yapılacaktır.
30 çeken bir ayda beş personel 8’er gün eksik çalışma yapmıştır. Toplamda 40 gün eksik çalışma vardır.
| İhale Tarihi Brüt Maliyet | Uygulama Ayı Brüt Maliyet | ||
| Brüt Asgari Ücret (BAÜ) | 1134 | 1201,50 | |
| Asgari Ücretin % Fazlası | 50 | 50 | |
| % Fazla Eklenmiş BAÜ | 1701 | 1802,25 | |
| Günlük Brüt Asgari Ücret | 56,70 | 60,08 | |
| 22 Günlük çalışma Ücreti | 1247,40 | 1321,76 | |
| İşveren Maliyeti | |||
| Genel Sağlık Sigortası (% 7,5) | 93,56 | 99,13 | |
| Malullük, Yaşlılık ve Ölüm (% 11) | 137,21 | 145,39 | |
| Kısa Vadeli Risk Prim (% 2) | 24,95 | 26,44 | |
| İşveren İşsizlik (% 2) | 24,95 | 26,44 | |
| Toplam = | 1528,07 | 1619,16 | |
| Fiyat Farkı = | 91,09 |
Bulunan bu fiyat farkı da, kişi sayısı ile çarpılacaktır.
3. SONUÇ
Hizmet alım ihalelerinde, yeni fiyat farkı kararnamesiyle birlikte, işçilik maliyetlerinin tekliflerden bağımsız ve tam olarak yüklenicilere yansıtılması neticesi ortaya çıkmıştır. Bu vesileyle ihalelerde hukuki ihtilafların önemli bir kısmını oluşturan fazla mesai ve ulusal bayram ve genel tatil günlerinde fiyat farkı verilip verilemeyeceği tartışması ile asgari ücretin yüzde fazlasıyla çalışan kişilere ödenecek fiyat farklarında ortaya çıkan tartışmalar ortadan kalkmıştır.
Ancak, yeni fiyat farkı kararnamesinin de sağlıklı uygulanabilmesi için dikkat edilmesi gerekli bazı durumlar bulunmaktadır. Bu noktada bilinmesi gerekli en önemli konulardan bir tanesi, ihale tarihindeki işveren maliyeti ile uygulama ayındaki işveren maliyetinin kıyas edilecek olmasıdır. Böyle bir kıyas bünyesinde hazine tarafından yapılacak teşvik ödemelerini de kapsamaktadır. İlave olarak, fiyat farkı kararnamesinde yer alan ve yanlış anlamalara neden olabilecek bazı maddelerin de ivedi olarak değiştirilmesi gerekmektedir. Bunların başında, makalede de yer verdiğimiz 6 ncı madde cümlesi yer almaktadır.
