Hizmet Alımı İhalelerinde Aşırı Düşük Tekliflerin Değerlendirilmesi

• Ağustos Eylül Ekim 2014 Murat ARAPGİRLİ İhale Makale

Murat ARAPGİRLİ E. Kamu İhale Uzmanı

1. GİRİŞ

Kamunun mal ve hizmet alma ile yapım işleri yaptırma yöntemlerinden birisi ihale usulüdür. Kamu, ihtiyaçlarını temin ederken kamu kaynaklarını etkin ve verimli kullanmak için en düşük fiyattan almaya çalışır. Buna karşılık ihtiyaç konusu işin belli bir kalitede olmasının ve başlamış işlerin yarıda bırakılmadan zamanında tamamlanmasının da göz önünde bulundurulması gerekir. İhalede gerçekleşen fiyatların çok düşük olması nedeniyle yüklenicilerin zarar etmesi hem kamunun vergi gelirlerinin azalmasına hem de sosyal sorunlara neden olabilir. Ayrıca aşırı düşük teklifler yıkıcı rekabetin önlenmesi bakımından da önemlidir.[i] Bu çerçevede 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun[ii] (KİK) “Aşırı düşük teklifler” başlıklı 38’inci maddesi ile Avrupa Birliği mevzuatına uyum sağlamak ve işin gerektiği şekilde yapılmasına imkân verecek sorumlu bir teklif hazırlanıp hazırlanmadığını tespit etmek üzere, ihale komisyonunun yaklaşık maliyete veya diğer tekliflere göre aşırı düşük olduğunu belirlediği teklifleri hemen reddetmek yerine, bu teklif sahiplerinden tekliflerinin bileşenleri ile ilgili olarak açıklama istemesine ve bu açıklamalar çerçevesinde nihai değerlendirmesini yapmasına imkân tanınmıştır.

Kamu İhale Kurulu kararları incelendiğinde idareler ile istekliler arasında ihtilafa neden olan konuların başında aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirmesi geldiği görülmektedir.

19.02.2014 tarih ve 28918 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 6518 sayılı Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile KİK’in aşırı düşük tekliflerle ilgili düzenlemenin yer aldığı 38’inci maddesinde de değişiklik yapılmış olup, bunun paralelinde 07.06.2014 tarih ve 29023 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ve Kamu İhale Genel Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile ikincil mevzuatta aşırı düşük tekliflerin belirlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik yeni usul ve esaslar belirlenmiştir.

Hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük teklifler yaklaşık maliyete göre belirlenmektedir. Bu nedenle öncelikle hizmet alımı ihalelerinde yaklaşık maliyetin tespitine değinmek yerinde olacaktır.

2. YAKLAŞIK MALİYET VE KÂRIN BELİRLENMESİ

Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin[iii] (HAİUY) 8’inci maddesinin ikinci fıkrasında yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktar ve fiyatların tespitine yönelik düzenlemeler yapılmıştır. Anılan hükme göre yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde aşağıda belirtilen fiyatların biri, birkaçı veya tamamı herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanılabilir.

i) Kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatlar,

ii) İhaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar,

iii) İlgili odalarca belirlenmiş fiyatlar,

iv) İhale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar,

v) İhale konusu işe ilişkin olarak Bütçe Uygulama Talimatlarında ve/veya Sağlık Uygulama Tebliği’nde yer alan fiyatlardan katma değer vergisi (KDV) veya farklı nitelikteki diğer giderler indirilmek suretiyle bulunan fiyatlar.

Özelliği bulunan hizmet alımlarında, önceki yıllarda bitirilmiş benzer nitelikteki işlerde oluşan fiyatların piyasa fiyatları ile karşılaştırılması suretiyle bulunan fiyatlar veya benzer nitelikteki hizmetlerde uzmanlık ve deneyimini kanıtlamış kamu ve özel sektör kuruluşları ile gerçek kişilerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar da kullanılabilir.

Yapılan her türlü araştırmaya rağmen fiyatın tespit edilemediği veya tespit edilen fiyatların rayiçleri yansıtmadığının anlaşıldığı durumlarda, idarece re’sen fiyat belirlenir ve gerekçesi yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilir.

Firmaların temel amacı kâr elde etmek olduğundan yaklaşık maliyetin belli bir kârı da içermesi gerekir.[iv] HAİUY’nin 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasında kârın belirlenmesine ilişkin düzenleme yapılmıştır. Mezkûr hükme göre, hizmetin gerçekleştirilmesi için gerekli olan iş kalemlerine veya iş gruplarına ilişkin miktarların tespit edilen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutarların toplanması ile elde edilen genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenir. Bulunan bu tutara işin niteliği dikkate alınarak %20 oranını geçmemek üzere yüklenici kârı eklenir. Bu tutar, kâr hariç belirlenen genel toplam tutar üzerinden hesaplanan sözleşme giderleri ve genel giderler ile toplanarak yaklaşık maliyet hesaplanır. Buna ilişkin hesap cetveli hazırlayanlarca imzalandıktan sonra, ihale onay belgesinin ekine konularak ihale yetkilisine sunulur. Yüklenici için öngörülen kar tutarının bu cetvelde gösterilmesi zorunludur.

Anılan hükme göre kâra esas matrah tespit edildikten sonra bulunan bu tutar üzerinden işin niteliği dikkate alınarak %20 oranını geçmemek üzere yüklenici kârı eklenmektedir. Ancak kâr oranı belirlenirken işin niteliğine göre değil, o sektörde faaliyette bulunan firmaların belirledikleri kâr oranına göre karar verilmesinin daha uygun bir yaklaşım olacağı kanaatindeyiz. Örneğin, personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerde o alanda faaliyet gösteren firma sayısı az, buna karşılık talep çok ise, kural olarak, kâr oranı da yüksek olacaktır. Öte yandan uzmanlık gerektiren bir hizmette, o sektörde faaliyet gösteren firma sayısı çok ve talep az ise kâr oranları nispeten daha düşük olacaktır. Kâr oranı belirlenirken mevzuattaki emredici hüküm ve düzenlemeler de dikkate alınmalıdır. Örneğin Sağlık Bakanlığı’nın 04.06.2010 tarih ve 2010/43 Sıra No’lu Genelgesi’ne göre personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında en fazla %5 oranında kâr öngörülebilir.

Yaklaşık maliyete dâhil edilecek kârı bulabilmek için öncelikle kâra esas matrahı bulmak gerekir. HAİUY’nin 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasına göre hizmetin gerçekleştirilmesi için gerekli olan iş kalemlerine veya iş gruplarına ilişkin miktarların tespit edilen fiyatlarla çarpımı sonucu bulunan tutarların toplanması ile elde edilen genel toplam tutar, sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç olarak belirlenir. Bu hususu aşağıdaki gibi ifade edebiliriz:

Kâra esas matrah=Sözleşme giderleri ve genel giderler ile KDV hariç yaklaşık maliyete ilişkin giderler toplamı

Sözleşme giderleri ve KDV hariç yaklaşık maliyete ilişkin giderler toplamı ile bu toplam tutar üzerinden hesaplanan kâr ile sözleşme giderleri ve genel giderler toplamı yaklaşık maliyeti oluşturmaktadır. Bu durumu aşağıdaki gibi gösterebiliriz:

Yaklaşık maliyet=Kâra esas matrah+Kâr+Sözleşme giderleri ve genel giderler

Yaklaşık maliyete eklenecek kâr yukarıda açıklandığı gibi tespit edilmekle birlikte yaklaşık maliyete eklenecek kâr tutarının tespit edilmesi her zaman mümkün olmayabilir. Örneğin malzemeli yemek hizmetinde yemek bedeline ilişkin yaklaşık maliyetin piyasa araştırması yapılarak tespit edildiği bir durumda, piyasa araştırması sonucu bulunan tutarlar kâr dâhil fiyatlardır. Tespit edilen bu kârlı fiyatlara ikinci kez kâr eklenmesi, hizmetin yaklaşık maliyeti ile piyasa fiyatlarının farklı olmasına neden olacaktır. Yine örneğin personel çalıştırılmasına dayalı bir işte kullanılacak bir binek aracın fiyatının piyasa araştırması veya oda fiyatlarının kullanılması yoluyla tespit edilmesi hâlinde yemek ve araç bedelindeki kâr tutarının ayrıştırılma imkânı yoktur. Yaklaşık maliyet tespitinde kârsız yaklaşık maliyetin tespit edilebileceği ileri sürülebilir. Ticari sır, Ticari Sır, Banka Sırrı ve Müşteri Sırrı Hakkında Kanun Tasarısı’nda, “Bir ticari işletme veya şirketin faaliyet alanı ile ilgili yalnızca belirli sayıdaki mensupları ve diğer görevlileri tarafından bilinen, elde edilebilen, özellikle rakipleri tarafından öğrenilmesi hâlinde zarar görme ihtimali bulunan ve üçüncü kişilere ve kamuya açıklanmaması gereken, işletme ve şirketin ekonomik hayattaki başarı ve verimliliği için büyük önemi bulunan; iç kuruluş yapısı ve organizasyonu, malî, iktisadî, kredi ve nakit durumu, araştırma ve geliştirme çalışmaları, faaliyet stratejisi, hammadde kaynakları, imalatının teknik özellikleri, fiyatlandırma politikaları, pazarlama taktikleri ve masrafları, pazar payları, toptancı ve perakendeci müşteri potansiyeli ve ağları, izne tâbi veya tâbi olmayan sözleşme bağlantılarına ilişkin veya bu gibi bilgi ve belgeler” şeklinde tanımlanmıştır.[v] Bu kapsamda firmaların maliyetleri ile buna ekledikleri kârı üçüncü kişilere bildirmeleri konusunda bir yükümlülükleri olmadığı gibi firmaların maliyet ve kâr tutarları ticari sır niteliğindedir.

Bu çerçevede yukarıya aktarılan söz konusu hüküm iki durumda doğru sonuç vermektedir. Bu durumlardan ilki yaklaşık maliyetin işçilik hesaplama modülü kullanılarak hesaplandığı durumdur. İkincisi ise hizmetin sunumunda kullanılacak girdilerin üçüncü kişilerden temin edilmesi durumudur. Örneğin malzemeli temizlik hizmetinde kullanılacak temizlik malzemeleri, genel olarak, temizlik hizmetini sunan firmalarca üretilmemekte, üçüncü kişilerden temin edilmektedir. Bu durumda temizlik malzemesine ilişkin tespit edilen fiyatlara kâr eklenmesi gerekir. Eklenen bu ikinci kâr temizlik malzemesini üreticiden alarak ihale konusu işte kullanacak yükleniciye ait kâr olduğundan mükerrer kâr eklenmesi söz konusu olmayacaktır.

Yüklenici için öngörülen kâr tutarının yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilmesi zorunludur (HAİUY m. 9/III). Bununla birlikte yaklaşık maliyet içindeki kâr tutarının her zaman tam olarak bilinmesi mümkün olmadığından yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterilmesi de mümkün olmayabilir.

HAİUY’nin 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasındaki hükme göresözleşme giderleri ve genel giderler kâr hariç belirlenen genel toplam tutar üzerinden hesaplanmalıdır. Ancak sözleşme giderleri ve genel giderler, adından da anlaşılabileceği üzere, sözleşme bedeline bağlıdır. Anılan hükme göre örneğin, kârsız tutarın 1.000.000.-TL ve kârın 100.000.-TL olduğu bir işte sözleşme giderleri ve genel giderler 1.000.000.-TL üzerinden hesaplanacaktır. Oysaki istekliler binde 9,48 oranındaki sözleşme damga vergisini, binde 5,69 oranındaki karar damga vergisini (karar pulu) ve onbinde beş oranındaki Kamu İhale Kurumu payını 1.000.000.-TL üzerinden değil, 1.100.000.-TL (1.000.000.-TL+100.000.-TL) üzerinden hesaplayarak ödeyeceklerdir.

3. SINIR DEĞER KAVRAMI

KİK’in 38’inci maddesinin birinci fıkrasındaki hükme göre diğer tekliflere veya idarenin tespit ettiği yaklaşık maliyete göre teklif fiyatı aşırı düşük olan teklifler aşırı düşük tekliftir. Hizmet alımı ihalelerinde ikincil mevzuatta yer alan hüküm ve açıklamalara göre ise aşırı düşük teklifler diğer teklif fiyatları dikkate alınmadan sadece yaklaşık maliyete göre tespit edilmektedir.

3.1. Aşırı Düşük Tekliflerden Açıklama İstenilmesinde İdarelerin Takdir Yetkisi

HAİUY’nin 59’uncu maddesindeki hüküm çerçevesinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesi konusunda idarelere üç farklı uygulamadan birini seçme konusunda takdir yetkisi tanınmıştır.

İlk seçenek ihale ilanında ve dokümanında ihalenin KİK’in 38’inci maddesinde öngörülen açıklama istenmeksizin sonuçlandırılacağının belirtilmesi kaydıyla ihalenin ekonomik açıdan en avantajlı teklif üzerinde bırakılmasıdır. Ancak KİK’in 20’nci maddesi uyarınca belli istekliler arasında ihale usulü ile yapılan ihalelerde ve niteliği gereği aşırı düşük teklif sorgulaması yapılamayacağı Kamu İhale Kurumu’nca belirlenen konularda yapılacak alımlarda, ihalenin aşırı düşük teklif açıklaması istenmeksizin sonuçlandırılacağının ihale ilanında ve dokümanında belirtilmesi zorunludur.

Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde Kamu İhale Genel Tebliği’nin[vi] (KİGT) 78.29’uncu maddesindeki açıklamaya göre ihalenin en avantajlı teklif üzerine bırakılacağı hâllerde bile, sözleşme giderleri ve genel giderler dâhil toplam asgari işçilik maliyetinin altında işçilik bedeli sunan isteklilerin tekliflerinin, ihale dokümanına aykırı teklif sunulduğu gerekçesiyle, değerlendirme dışı bırakılması gerekir. Başka bir anlatımla işçilik hesaplama modülüne göre tespit edilen asgari maliyeti karşılamayan teklifler her halükarda değerlendirme dışı bırakılmaktadır. KİGT’nin 78.30’uncu maddesindeki açıklamaya göre asgari işçilik maliyeti, ihale tarihinde yürürlükte bulunan brüt asgari ücret veya idari şartnamede brüt asgari ücretin yüzde (%) fazlası olarak belirlenen ücret (ulusal bayram ve genel tatil günleri ile fazla çalışma saatlerine ilişkin ücretler dâhil), nakdi yemek ve yol bedeli gibi prime esas kazancın hesabında esas alınan işçiliğe bağlı diğer ödemeler ve işveren sigorta primlerinin toplam tutarıdır.Buna karşılık ücret eklerinden olan aynî yemek ve yol gibi giderler ise asgari işçilik maliyetine dâhil değildir.

İkinci seçenek yaklaşık maliyeti KİK’in 8’inci maddesinde öngörülen eşik değerin yarısına kadar olan ihalelerde, ihale ilanında ve dokümanında sınır değerin altında olan tekliflerin reddedileceğinin belirtilmesi şartıyla, sınır değerin altında olduğu tespit edilen isteklilerin tekliflerinin açıklama istenmeksizin reddedilmesidir. 2014 yılı için hizmet alımı ihalelerinde geçerli olan eşik değerler genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile özel bütçeli idareler ile diğer idareler için sırasıyla 868.486.-TL ve 1.447.479.-TL’dir.

Üçüncü seçenek ise ihale ilanında ve dokümanında teklifi sınır değerin altında olan isteklilerden açıklama isteneceğinin belirtilmesi hâlinde, sınır değerin altında olan tekliflerin aşırı düşük teklif olarak tespit edilmesi ve bu teklif sahiplerinden Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenen kriterlere göre teklifte önemli olduğu tespit edilen bileşenler ile ilgili açıklama istenilmesidir.

Yerli istekliler lehine fiyat avantajı uygulanan veya ekonomik açıdan en avantajlı teklifin belirlenmesinde fiyat dışı unsurların da dikkate alındığı ihalelerde tekliflerin aşırı düşük teklif olup olmadığı fiyat avantajı veya fiyat dışı unsurlar uygulanmamış teklif bedelleri üzerinden belirlenir.

İhale üzerinde bırakılan istekliden sözleşme imzalanmadan önce, teklif fiyatının sınır değere eşit veya üzerinde olması hâlinde teklif fiyatının %6’sı, sınır değerin altında olması hâlinde ise yaklaşık maliyetin %9’u oranında kesin teminat alınır. Kısmi teklif verilmesine imkân tanınan ihalelerde, tek bir sözleşmeye konu olacak kısımların herhangi birisi veya birkaçı için teklif edilen fiyatın, ilgili kısım için hesaplanan sınır değerin altında olması hâlinde alınacak kesin teminat tutarı, isteklinin sınır değerin altında teklif sunmuş olduğu kısma veya kısımlara ilişkin yaklaşık maliyetin %9’u, sözleşmeye konu diğer kısma veya kısımlara ilişkin teklif fiyatının ise %6’sı oranında hesaplanır ve bu tutarların toplamı kadar kesin teminat alınır.

Aşırı düşük teklif sınır değeri personel çalıştırılmasına dayalı ve dayalı olmayan hizmetlerde farklı şekilde tespit edilmektedir.

3.2. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmetlerde Sınır Değerin Belirlenmesi

KİGT’nin 79.1’inci maddesindeki açıklamaya göre, personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde kâr hariç yaklaşık maliyet tutarı sınır değer olarak kabul edilir. Yaklaşık maliyet tutarı veya diğer teklif bedelleri ne olursa olsun sınır değere eşit ve üstündeki tekliflerin aşırı düşük teklif olarak belirlenmesi mümkün değildir.

Örneğin personel çalıştırılmasına dayalı bir işte yaklaşık maliyetin 1.000.000.-TL ve kârın 50.000.-TL olduğu varsayıldığında sınır değer 950.000.-TL (1.000.000.-TL-50.000.-TL) olacaktır.

Ancak yaklaşık maliyette yer alan kâr tutarının her zaman tespiti mümkün olmadığından kâr tutarının tespit edilememesi durumunda sınır değerin tespiti de mümkün olmayacaktır.

3.3. Personel Çalıştırılmasına Dayalı Olmayan Hizmetlerde Sınır Değerin Belirlenmesi

KİGT’nin 79’uncu maddesine göre personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımı ihalelerinde yaklaşık maliyetin 1,30 sayısına bölünmesinden elde edilen tutar sınır değer olarak kabul edilmektedir. Örneğin yaklaşık maliyeti 1.000.000.-TL olan personel çalıştırılmasına dayalı olmayan bir işte, kâr oranına bakılmaksızın, sınır değer 769.230,77.-TL (1.000.000.-TL/1,30) olacaktır.

KİGT’de yapılan değişiklik öncesinde Kamu İhale Kurulu’nun istikrar kazanmış kararlarına[vii] göre personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarında, kâr tutarının bilinmediği hâllerde sınır değer, yaklaşık maliyetin 1,20’ye bölünmesi ile tespit edilmekte idi. HAİUY’nin 9’uncu maddesinin üçüncü fıkrasındaki hükme göre idareler tarafından yaklaşık maliyete en fazla %20 oranına kadar kâr eklenebileceğinden söz konusu 1,20’lik değer mevzuatla da uyumlu idi. Bu bağlamda KİGT’de yapılan değişiklikle personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarında sınır değerin belirlenmesine ilişkin getirilen kriter bazı tereddütleri de beraberinde getirmektedir.

Mevzuatta veya piyasa koşullarında bir değişiklik bulunmamasına rağmen sınır değer tespitinde kullanılan 1,20 değerinden 1,30 değerine geçilmesinin nedeni tam olarak anlaşılamamaktadır.

Kamu alımlarına ait yıllık faaliyet raporları incelendiğinde hizmet alımlarında tüm ihale türlerinde, başka bir deyişle, açık ihale, belli istekliler arasında ihale ve pazarlık usulünde sözleşme tutarlarının yaklaşık maliyete oranı aşağıdaki tablodaki gibidir:

Tablo: Yıllara Göre Sözleşme Bedelinin Yaklaşık Maliyete Oranı

2004-2013 yılları arasındaki 10 yıllık dönemde sözleşme bedelinin yaklaşık maliyete oranı en az %86’dır. Her ne kadar personel çalıştırılmasına dayalı ve personel çalıştırılmasına dayalı olmayan işler için ayrı ayrı bu oranlara ilişkin veriler bulunmasa bile HAİUY’ye göre kâr oranı en fazla %20 olabileceğinden yaklaşık maliyetin en az %83,33’ü (100/1,20) kârsız tutar olacaktır. Bu durumda isteklilerin en az %3 oranında kâr ile iş yaptıkları varsayılabilir. Buna karşılık 1,30 değeri ile hesaplama yapıldığında kârsız maliyet %76,92 (100/1,30) olmaktadır. Bu durum zararına iş yapan veya yıkıcı rekabet hâlinde olan isteklilerin tekliflerinin aşırı düşük teklif olarak kabul edilmemesine neden olabilir.

KİGT’de sınır değer hesaplanmasında kullanılan 1,30 değeri sektörlere, zamana, bölgelere veya verilen diğer tekliflere bağlı olmaksızın sabit bir değer olarak belirlenmiştir. Örneğin araç kiralama hizmetinde sınır değer hesaplanması ile malzemeli yemek hizmetinde sınır değer hesaplanması arasında hiçbir fark bulunmamaktadır. Oysaki, diğer koşullar sabit kabul edildiğinde, her sektörün kâr oranı birbirinden farklıdır. Yine aynı sektörde bölgesel olarak farklı kâr oranları da söz konusu olabilir. Üstelik kârlılık zamana bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Örneğin turizm sezonunda talep artışına bağlı olarak araç kiralama hizmetlerinin fiyatlarında dolayısıyla da kâr oranlarında artış olabilir.

4. AŞIRI DÜŞÜK TEKLİFLERİN AÇIKLANMASI

İhale ilanında ve dokümanında teklifi sınır değerin altında kalan isteklilerden açıklama isteneceği belirtilen hizmet alımı ihalelerinde, aşırı düşük tekliflerin açıklanması ve değerlendirilmesi KİGT’nin 79’uncu maddesinde yer alan açıklamalara göre yapılmaktadır.

4.1. Aşırı Düşük Teklif Açıklamasında Kullanılabilecek Yöntemler

KİGT’nin 79’uncu maddesinde isteklilerin aşırı düşük olarak tespit edilen tekliflerini açıklayabilecekleri çeşitli yöntemler sayılmıştır. Bu yöntemlerden biri, birkaçı veya tamamı herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanılabilir.

Aşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılabilecek yöntemler şunlardır:

i) Aşırı düşük teklif açıklamalarında üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınabilir. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin üçüncü kişilerden fiyat teklifi alınması durumunda, öncelikli olarak fiyat teklifini veren kişiyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre teklife konu mal veya hizmet için maliyet tespit tutanağı (Ek-O.5) veya satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.6) düzenlenir. Tutanaklar fiyat teklifinin dayanağı olarak düzenlenerek meslek mensubu tarafından muhafaza edilir, ancak fiyat teklifinin ekinde idareye verilmez. Bununla birlikte idare veya Kamu İhale Kurumu tarafından gerekli görülmesi hâlinde bu tutanaklar meslek mensubundan istenebilir.

Maliyet tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için, fiyat teklifinin mamul/mala ilişkin olması hâlinde mamul/malın birim fiyatının, tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması; fiyat teklifinin hizmete ilişkin olması hâlinde ise bu hizmetin birim fiyatının, tutanakta tespit edilen toplam birim maliyetin altında olmaması, bu tespitin (Ek-O.5) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (…/…/…) tarih ve (…) sayılı maliyet tespit tutanağındaki ortalama/toplam birim maliyet tutarının altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekir.

Satış tutarı tespit tutanağı dayanak alınarak fiyat teklifi sunulabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının %80’inin altında olmaması, bu tespitin (Ek-O.6) formunda yapılması, fiyat teklifi üzerine meslek mensubu tarafından “Bu fiyat teklifindeki birim fiyatın, mükellefin yasal defter ve belgelerine göre tarafımca düzenlenerek onaylanan (…/…/…) tarih ve (…) sayılı satış tutarı tespit tutanağındaki ağırlıklı ortalama birim satış tutarının %80’inin altında olmadığını beyan ederim.” ibaresinin yazılarak imzalanması ve iletişim bilgileri de belirtilmek suretiyle kaşelenmesi/mühürlenmesi gerekir.

Söz konusu ibarelerin fiyat teklifinde yer almaması bir bilgi eksikliği olarak kabul edilmediğinden, tamamlatılması mümkün değildir ve teklifin reddedilmesi gerekir.

Üçüncü kişilerden alınan fiyat tekliflerinin teklife konu alanda faaliyet gösterenlerden alınması gerekir. Fiyat tekliflerinin ihale tarihinden önce düzenlenmiş olma zorunluluğu ise bulunmamaktadır.

KİGT’nin 79.2.2.1’inci maddesinde, “Kaşeleme işlemi 8.4 üncü maddede belirtilen özel kaşe kullanılmak suretiyle yapılabileceği gibi, bu kaşe dışında meslek mensubuna ilişkin bilgileri içeren kaşe kullanılmak suretiyle de yapılabilir.” açıklaması,

8.4’üncü maddesinde, “İhale dokümanında istenen ve serbest muhasebeci mali müşavir tarafından düzenlenerek ya da onaylanarak başvuru veya teklif kapsamında idareye sunulan belgelerde, 15/11/2002 tarihli ve 24937 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin Kaşe Kullanma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik çerçevesinde temin edilen özel kaşenin kullanılması gerekmektedir.” açıklaması yer almaktadır.

Söz konusu açıklamalardan özel kaşenin serbest muhasebeci mali müşavirlerin (SMMM) kullandıkları ve uygulamada TÜRMOB kaşesi olarak adlandırılan kaşe olduğu anlaşılmaktadır. Diğer taraftan KİGT’nin 79.2.3’üncü maddesine göre meslek mensubu ibaresi hem yeminli mali müşavir (YMM) ve hem de SMMM’leri içermektedir.

Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin Kaşe Kullanma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmeliğe[xviii] göre SMMM’ler yaptıkları işlemlerde kaşe; Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik[xix] gereği yeminli mali müşavirler tasdik işlerinde mühür kullanırlar. Bu çerçevede aşırı düşük teklif açıklamalarında YMM’ler mühür, SMMM’ler kaşe kullanmak zorunda olduklarından KİGT yer alan “kaşeleme” ifadesinin teknik anlamda hatalı bir şekilde kullanıldığı kanaatindeyiz.

ii) Aşırı düşük tekliflerin açıklanmasında kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan mal ve hizmetlere ilişkin fiyatlar kullanılabilir. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin kamu kurum ve kuruluşları tarafından sunulan hizmetlere ilişkin fiyat tarifeleri veya istekliye verilmiş fiyat teklifleri açıklama yöntemi olarak kullanılabilir. Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için kullanılan fiyatların ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur (KİGT m. 79.2.2.2).

iii) Aşırı düşük teklif açıklamalarında kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilan edilen fiyatlar da kullanılabilir. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin kamu kurum ve kuruluşları tarafından ilan edilmiş fiyat tarifeleri açıklama yöntemi olarak kullanılabilir. Bu usulle yapılmış açıklamanın geçerli olabilmesi için ilan edilen fiyatların ihalenin ilan/davet ile ihale tarihi arasında (ihale tarihi hariç) geçerli olması zorunludur (KİGT m. 79.2.2.3).

Ülkemizde uygulanan ekonomik sistem gereği genel olarak malların fiyatları piyasada oluşan arz ve talebe göre piyasa tarafından belirlenmektedir. Ancak serbest piyasa ekonomisinin yanında kamu tarafından fiyat belirlenmesi de söz konudur. Kamu tarafından belirlenen bu tür fiyatlar çeşitli yönlerden tasnife tabi tutulabilir.

Bunlardan ilki, bu tür fiyatlandırma taban ve tavan fiyat uygulaması olarak yapılabilir. Taban fiyat uygulamasında kamu tarafından belirlenen fiyat piyasa denge fiyatının üzerinde belirlenmektedir. Bu tür fiyat uygulanmasının temel nedeni üreticiyi (arz eden) korumaktır. Bu tür fiyatların en yaygın olanı asgari ücret uygulamasıdır. Tavan fiyat uygulamasında ise belirlenen fiyat, piyasa fiyatının altındadır ve bu uygulamayla tüketicinin korunması amaçlanır.

Kamu tarafından belirlenen fiyatlar, uygulanmasının zorunlu olup olmamasına göre de tasnif edilebilir. Uygulanması zorunlu olarak belirlenen fiyatların en tipik örneği asgari ücrettir. 4857 sayılı İş Kanunu’na[xx] göre asgari ücret asgari ücret tespit komisyonu tarafından en geç iki yılda belirlenir ve uygulanması zorunludur. Kamunun belirlediği bazı fiyatların ise uygulanması zorunlu değildir. Bu tür fiyatlara Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından belirlenen birim fiyatlar örnek olarak gösterilebilir.

Aşırı düşük teklif açıklamalarında uygulanması zorunlu olan ve uygulanması zorunlu olmayan fiyatlar kullanılabilir.

iv) Ticaret borsası fiyatları da aşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılabilir. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu’nun[xxi] 51’inci maddesinin (c) bendi uyarınca borsa idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününde gerçekleşen ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir (KİGT m. 79.2.2.4).

v) Toptancı hal fiyatları da aşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılabilir. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun[xxii] uyarınca faaliyet gösteren toptancı hali idaresi tarafından düzenlenen ve ilgili malın ihale tarihinden önceki son 12 ayın herhangi bir işlem gününe ait ortalama fiyatını gösteren belge ile açıklama yapılabilir (KİGT m. 79.2.2.5).

vi) Aşırı düşük teklif açıklamalarında özel veya münhasır hak sahibi kuruluşların uyguladığı fiyatlar kullanılabilir. İlgili mevzuatı uyarınca, belirli mal veya hizmetlerin kamuya sunulması konusunda lehine sınırlama bulunan kuruluşların tedarikçisi oldukları mallar veya sunucusu oldukları hizmetler için uyguladıkları fiyatlar ile açıklama yapılabilir (KİGT m. 79.2.2.6).

vii) İstekliler aşırı düşük teklif açıklamalarında kendi ürettikleri, aldıkları veya sattıkları mallara ilişkin fiyatları da kullanabilirler. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin kendi ürettiği, aldığı veya sattığı mallara ait fiyatların kullanılması durumunda, istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından ilgisine göre aşırı düşük teklif açıklamasına konu mal için düzenlenen maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) ile açıklama yapılabilir.

Maliyetler dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim maliyetin altında olmaması ve isteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde ihale konusu işte kullanılmasını öngördüğü mal miktarının en az yarısı kadar alım yapmış olması gerekir.

Satışlar dayanak alınarak yapılan açıklamanın geçerli olabilmesi için teklif edilen birim fiyatın, ilgili tutanakta (Ek-O.7) tespit edilen ağırlıklı ortalama birim satış tutarının %80’ininaltında olmaması ve malın ticaretinin isteklinin faaliyet alanında olması gerekir.

İsteklinin son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminde KİK kapsamındaki idarelere açıklama konusu mala ilişkin satış yapmış ve satılan malın idarece kabul edilmiş olması durumunda, maliyet/satış tutarı tespit tutanağı (Ek-O.7) sunulmasına gerek bulunmamaktadır. Bu durumda sadece söz konusu satışa ilişkin fatura örnekleri veya bu örneklerin noter, YMM, SMMM ya da vergi dairesince onaylı suretleri ile de belgelendirme yapılabilir.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun[xxiii] (VUK) 231’inci maddesinin üçüncü fıkrasına göre faturalar en az bir asıl ve bir örnek olarak düzenlenir. Bu kapsamda düzenlenmiş olan faturaların asılları fatura muhatabına teslim edilmekte, faturayı düzenleyende ise suret kalmaktadır. Bu nedenle faturayı düzenleyende kalan fatura örneği asıl belge olarak kabul edilir.

İsteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesiyle oluşan emsal bedelaşırı düşük teklif açıklamalarında kullanılabilir. Teklifi oluşturan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak isteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesi veya satın alması durumunda söz konusu malın emsal bedeli ile değerlenmesi gerekir.

Emsal bedelinin tespiti VUK’un 267’inci maddesine göre yapılır. Anılan hükme göre emsal bedeli, gerçek bedeli olmayan veya bilinmeyen veyahut doğru olarak tespit edilemeyen bir malın, değerleme gününde satılması hâlinde emsaline nazaran haiz olacağı değerdir.

Emsal bedeli sıra ile, aşağıdaki esaslara göre tayin olunur:

Birinci sıra: (Ortalama fiyat esası) aynı cins ve nevideki mallardan sıra ile değerlemenin yapılacağı ayda veya bir evvelki veya bir daha evvelki aylarda satış yapılmışsa, emsal bedeli bu satışların miktar ve tutarına göre mükellef tarafından çıkarılacak olan “Ortalama satış fiyatı” ile hesaplanır. Bu esasın uygulanması için, aylık satış miktarının, emsal bedeli tayin olunacak her bir malın miktarına nazaran %25’ten az olmaması şarttır.

İkinci sıra: (Maliyet bedeli esası) Emsal bedeli belli edilecek malın, maliyet bedeli bilinir veya çıkarılması mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan satışlar için %5, perakende satışlar için %10 ilave etmek suretiyle emsal bedelini bizzat belli eder.

Üçüncü sıra: (Takdir esası) Yukarıda yazılı esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaatı üzerine takdir komisyonunca takdir yolu ile belli edilir. Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa kıymetleri araştırılmak ve kullanılmış eşya için ayrıca yıpranma dereceleri nazara alınmak suretiyle yapılır. Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi mahkemesinde dava açma hakkı mahfuzdur. Ancak, dava açılması verginin tahakkuk ve tahsilini durdurmaz.

Emsal bedelinin mükellef tarafından bizzat hesaplandığı hâllerde, bu hesaplara ait kayıt ve cetveller ispat edici kâğıtlar olarak muhafaza edilir.

Yukarıdaki esaslarla mukayyet olmaksızın kaza mercilerinin re’sen biçtikleri değerler ile zirai kazanç ölçülerini tespit eden kararnamelerde yer alan unsurlar emsal bedeli yerine geçer.

Ücretle yapılan imalatta ücretin gerçek miktarının bilinmemesi veya doğru olarak tayin edilememesi hâllerinde tespit edilecek emsal ücret de aynı esaslara göre tayin olunur.

İsteklinin ortağı olduğu tüzel kişiye ait işletmeden mal çekmesi durumunda emsal bedeli gösteren ve istekliyle tam tasdik sözleşmesi yapan veya beyannamelerini imzalamaya yetkili olan meslek mensubu tarafından hazırlanarak imzalanan ve kaşelenen beyanın verilmesi yeterlidir.

Meslek mensubu, üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifi üzerindeki beyanın ve emsal bedel beyanı ile Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 numaralı tutanaklardaki bilgilerin doğruluğundan sorumludur.

Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 numaralı tutanakların son veya bir önceki geçici vergi beyanname dönemine ilişkin olarak düzenlenmesi zorunludur. Son veya bir önceki geçici vergi beyanname döneminin tespitinde; KİK’in 21’inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (d) ve (e) bentlerine göre pazarlık usulü ile yapılan ihalelerde ilk yazılı fiyat tekliflerinin alındığı tarih, diğer ihale usulleri ile yapılan ihalelerde ise ihale tarihi esas alınır.

Örneğin, 11.01.2014 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan ihalede son geçici vergi beyanname dönemi “Ekim-Kasım-Aralık 2013”, 15.07.2014 tarihinde açık ihale usulü ile yapılan ihalede son geçici vergi beyanname dönemi “Nisan-Mayıs-Haziran 2014” tür.

İşletme hesabına göre defter tutuluyor olması durumunda, yukarıda belirtilen tutanaklar, işletme hesabı defteri ve işletme hesap özeti kayıtlarına göre düzenlenir.

KİGT’de yer alan aşırı düşük teklif açıklama yöntemleri özellikle zaman ve ticari sır bakımından eleştirilebilir.

Ek-O.5, Ek-O.6 ve Ek-O.7 numaralı tutanakların son veya bir önceki geçici vergi beyanname dönemine ilişkin olarak düzenlenmesi zorunludur. İstekliler tekliflerini ihale tarihini ve sözleşme konusu edimin ifa edileceği dönemi esas alarak vermektedirler. Genel olarak piyasada fiyatlar arz ve talebe göre belirlenmektedir. “Geçmiş fiyatlarla” “gelecekte yapılacak bir işin açıklanması mümkün değildir.

Fiyat farkı hesaplanacak işlerle fiyat farkı hesaplanmayacak işlere ilişkin aşırı düşük açıklamaları arasında bir fark öngörülmemiştir. Örneğin Haziran ayında yapılan ve fiyat farkı hesaplanacak bir işteki işçi ücreti ile yine aynı ayda gerçekleştirilen ve fiyat farkı hesaplanmayacak bir işteki ücret tutarı aynı olsa bile açıklama geçerli kabul edilmektedir. Oysaki Temmuz ayında asgari ücret arttığında fiyat farkı hesaplanacak işte yükleniciye ek ödeme yapılırken, fiyat farkı hesaplanmayacak bir işte herhangi bir ek ödeme yapılmayacaktır. Dolayısıyla fiyat farkı hesaplanmasına bağlı olarak aşırı düşük teklif açıklamalarının da farklı olması gerekmektedir.[xxiv]

Diğer taraftan KİGT yer alan düzenlemelerle O.5 ve O.6 tutanağı tanzimi zorunlu kılınarak ihaleye katılmayan, sadece ihaleye katılacak kişilere mal ve hizmet satacak kişilerin ticari sır niteliğindeki bilgilerini üçüncü kişilere vermesi zorunluluğu getirilmiştir. Ticari faaliyette bulunan kişilerin ticari sır niteliğindeki bilgilerini üçüncü kişilere verme konusunda isteksiz davranmaları söz konusu olabilir.

4.2. Malzemeli Yemek Hizmetinde Aşırı Düşük Teklif Açıklamaları

KİGT’de malzemeli yemek hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük teklif açıklamalarına ilişin özel düzenlemeler yapılmıştır.

Malzemeli yemek hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük tekliflerin değerlendirilmesinde kullanılmak üzere teknik şartnamede asgari iki haftalık örnek menü düzenlemesi yapılır ve bu menüde yer alan yemeklerin içerikleri ile çiğ girdi miktarları belirtilir.

Bu ihalelerde, teklifi aşırı düşük bulunan istekli öncelikle “ana çiğ girdi”, “işçilik” ve “yardımcı gider” oranlarının belirtildiği Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetveli’ni hazırlayarak açıklaması kapsamında sunar. Açıklamanın geçerli kabul edilebilmesi için “(Ana Çiğ Girdi Maliyeti+İşçilik Maliyeti)/Toplam Teklif Tutarı” oranının 0,80’den az ve 0,95’den çok olmaması gerekir. Oran belirtilmeyen veya belirtilen oran 0,80’den az veya 0,95’den çok olan teklifler reddedilir.

Ana çiğ girdi ibaresinden ilgili yemeğin pişirilmesi için gerekli temel girdiler anlaşılır. Bu çerçevede, isteklinin beyan ettiği orana uygun teklif sunması durumunda, yemek pişirilmesi için gerekli enerji giderleri (doğalgaz, LPG gibi), temizlik malzemeleri, su, sigorta giderleri, ilaçlama ve hijyen sağlama giderleri, bakım onarım, amortisman, nakliye, sözleşme giderleri ve genel giderler, portör muayenesi ve tali çiğ girdiler (tuz, baharat, tatlandırıcı vb.) gibi unsurlar “yardımcı girdiler” başlığında değerlendirilir ve bu unsurlar için açıklama sunulması gerekmez.

Örneğin, 1.000 öğün yemek alımı için çıkılan bir ihalede, birim fiyat olarak 5.-TL teklif veren bir isteklinin, 5.000.-TL olan toplam teklif bedelinin aşırı düşük olarak değerlendirilmesi ve istekli tarafından sunulan Malzemeli Yemek Sunumu Hesap Cetvelinde “(Ana çiğ girdi maliyeti+İşçilik maliyeti)/Toplam teklif tutarı” oranının 0,90 olarak belirtilmesi hâlinde, teklifin 4.500.-TL’sinin ana çiğ girdi ile işçilik toplamını içerdiği kabul edilir ve isteklinin sadece bu kısma ilişkin açıklama yapması gerekir. Teklifin 500.-TL’lik kısmının ise yardımcı giderlere ilişkin olduğu kabul edildiğinden, bu kısma ilişkin açıklama yapılması gerekmemektedir.

Malzemeli yemek alımı ihalelerinde, ana çiğ girdi maliyetlerinin tevsiki amacıyla üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri kullanılamaz. Ancak KİGT’nin 79.2.2’nci maddesinde yer alan diğer yöntemlerden herhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, üçüncü kişilerden alınan fiyat teklifleri ile açıklama yapılabilir.

4.3. Aşırı Düşük Teklif Tespit ve Değerlendirilmesinde Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar

Aşırı düşük tekliflerde açıklanması istenilen önemli teklif bileşenleri her istekli için aynı unsurları içerecek şekilde belirlenmelidir.

Aşırı düşük teklif açıklaması sunulması için isteklilere üç iş gününden az olmamak üzere uygun bir süre verilir. Bu süre istekliye aşırı düşük teklif açıklama talep yazısının bildiriminden itibaren başlar.

Aşırı düşük teklif açıklamasında yukarıda belirtilen yöntemlerdenherhangi biri ile açıklama yapılmasının fiilen mümkün olmadığının anlaşıldığı durumlarda, istekli tarafından gerekçesi belirtilmek suretiyle, ilgili mevzuatına göre ihale tarihinden önceki son 12 ay içinde düzenlenen açıklamaya elverişli diğer bilgi ve belgeler kullanılarak da açıklama yapılabilir.

Teklifi aşırı düşük olarak tespit edildikten sonra yukarıdaki yöntemlere göre usulüne uygun açıklama yapan isteklilerin teklifleri geçerli kabul edilir. Hayatın olağan akışına veya ticari gereklere aykırılık gibi nedenlerle tekliflerin reddedilmesi mümkün değildir.

Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı ihalelerinde Kamu İhale Kurumu’nca hazırlanan “İşçilik Hesaplama Modülü” tekliflerin değerlendirilmesi bağlamında sözleşme ve genel giderler dâhil asgari işçilik maliyeti hesabında işçilik hesaplama modülünün kullanılması zorunludur.

Hizmet alımı ihalelerinde herhangi bir sigorta giderinin aşırı düşük teklif sorgulamasında önemli bir bileşen olarak kabul edilmesi durumunda, isteklilerce sigorta acentelerinden alınan poliçe, fiyat teklifi veya sözleşmelerin ekine ihale dokümanında yer alan teminat tutarları üzerinden teklif ettikleri sigorta prim tutarlarıyla sigorta hizmetini gerçekleştirebileceklerine ilişkin, ilgili sigorta şirketinin genel müdürlüğünden veya bölge müdürlüğünden alınan teyit yazısının eklenmesi ve bu yazının yetkili kişilerin imzasını taşıması gereklidir. Ancak sigorta şirketlerinin genel müdürlük veya bölge müdürlükleri tarafından imzalanmış poliçe veya fiyat teklifleri için teyit alınması zorunlu değildir. Sigorta giderinin tevsiki için sunulan belgenin işin süresinin tamamını kapsaması gerekmektedir.

Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmet alımlarına ilişkin yapılan aşırı düşük teklif açıklamasında, sözleşme giderleri ve genel giderlerin %4 oranında hesaplanması söz konusu olmadığından, sözleşme giderleri ilgili mevzuatına göre hesaplanmak suretiyle açıklama yapılmalıdır.

5. SONUÇ

Hizmet alımı ihalelerinde aşırı düşük teklif sınır değerinin belirlenmesinde sadece yaklaşık maliyet esas alınmaktadır. Bununla birlikte mevzuatta yer alan hatalı düzenlemeler nedeniyle yaklaşık maliyetin doğru bir şekilde tespit edilmesinin mümkün olmadığı kanaatindeyiz.

Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında kârsız yaklaşık maliyet sınır değer olarak kabul edilmektedir. Kâr tutarının tespit edilemediği durumlarda sınır değerin tespiti de mümkün olmayacaktır.

Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmetlerde ise yaklaşık maliyetin 1,30 değerine bölünmesi ile sınır değer elde edilmektedir. Hesaplamada kullanılan 1,30 değerinin hangi veriler esas alınarak tespit edildiği ve tüm hizmetler için doğru sonuçlar verip vermeyeceği tartışmalı bir husustur.

KİGT’deki aşırı düşük teklif açıklama yöntemleri incelendiğinde, genel olarak, geçmişe dayalı verilere dayanılarak açıklama yapılmasına yönelik düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Buna karşılık istekliler ihale gününü ve sözleşme konusu edimin ifa edileceği dönemdeki maliyetleri dikkate alarak teklif vermektedirler. Aşırı düşük teklif açıklamalarına ilişkin bu yönde mevzuat değişikliklerine ihtiyaç duyulmaktadır.

KAYNAKÇA

GÜNBAY, Serdar. “Türkiye’de Yapım İşleri İhalelerinde Aşırı Düşük Tekliflerin Tespit Edilmesi ve Değerlendirilmesi”, Yayımlanmamış Kamu İhale Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara, 2008.

Kamu İhale Kurumu 2004 Yılı Faaliyet Raporu

Kamu İhale Kurumu 2005 Yılı Faaliyet Raporu

Kamu İhale Kurumu 2006 Yılı Faaliyet Raporu

Kamu İhale Kurumu 2007 Yılı Faaliyet Raporu

Kamu İhale Kurumu 2008 Yılı Faaliyet Raporu

Kamu İhale Kurumu 2009 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu

Kamu İhale Kurumu 2010 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu

Kamu İhale Kurumu 2011 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu

Kamu İhale Kurumu 2012 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu

Kamu İhale Kurumu 2013 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu

www.kgm.adalet.gov.tr

www.ihale.gov.tr

www.resmigazete.gov.tr

[i] GÜNBAY, Serdar, “Türkiye’de Yapım İşleri İhalelerinde Aşırı Düşük Tekliflerin Tespit Edilmesi ve Değerlendirilmesi”, YayımlanmamışKamu İhale Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara, 2008, s. 15.

[ii] 22.01.2002 tarih ve 24648 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[iii] 04.03.2009 tarih ve 27159 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[iv] Ancak Kamu İhale Kurulu’nun 03.10.2011 tarih ve 2011/UH.I-3326 sayılı Kararında, yaklaşık maliyete kârın eklenmemesi mevzuata aykırı bulmamıştır.

[v] http://www.kgm.adalet.gov.tr/Tasariasamalari/Tbmmkms/Tbmmkom/ticarisir.pdf (Erişim Tarihi: 10.10.2013)

[vi] 22.08.2009 tarih ve 27327 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[vii] Örnek karar için bk. Kamu İhale Kurulu’nun 30.12.2013 tarih ve 2013/UH.II-4998 sayılı;18.12.2013 tarih ve 2013/UH.III-4795 sayılı; 18.12.2013 tarih ve 2013/UH.III-4800 sayılı Kararları.

[viii] Kamu İhale Kurumu 2004 Yılı Faaliyet Raporu, s. 129.

[ix] Kamu İhale Kurumu 2005 Yılı Faaliyet Raporu, s. 117.

[x] Kamu İhale Kurumu 2006 Yılı Faaliyet Raporu, s. 195.

[xi] Kamu İhale Kurumu 2007 Yılı Faaliyet Raporu, s. 225.

[xii] Kamu İhale Kurumu 2008 Yılı Faaliyet Raporu,s. 300.

[xiii] Kamu İhale Kurumu 2009 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu, s. 11.

[xiv] Kamu İhale Kurumu 2010 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu, s. 11.

[xv] Kamu İhale Kurumu 2011 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu, s. 9.

[xvi] Kamu İhale Kurumu 2012 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu, s. 8.

[xvii] Kamu İhale Kurumu 2013 Yılı Kamu Alımları İzleme Raporu, s. 9.

[xviii] 15.11.2002 tarih ve 24937 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[xix] 03.01.1990 tarih ve 20391 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[xx] 10.06.2003 tarihli ve 25134 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

[xxi] 01.06.2004 tarih ve 25479 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[xxii] 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[xxiii] 10.01.1961 tarih ve 10703-10705 sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanmıştır.

[xxiv] Bu hususta Ankara 4’üncü İdare Mahkemesi’nin 16.05.2013 tarih ve E:2012/1234, K:2013/707 sayılı Kararında, “Bu durumda; ihale üzerinde bırakılan … Lok. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından personel sayısı üzerinden belirlenen maliyetin hesabında asgari ücretin artış miktarı göz önünde bulundurulmaksızın yapılan aşırı düşük teklif açıklamasının Kamu İhale Kanunu ve Kamu İhale Genel Tebliği hükümlerine aykırı olduğu sonucuna ulaşıldığından, davacı şirket tarafından yapılan itirazen şikayet başvurusunun reddine ilişkin dava konusu Kamu İhale Kurul kararında hukuka uyarlık bulunmamaktadır.”